ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΠΑΝΑΤΟΠΟΘΕΤΗΘΕΙ Ο ΚΑΘΟΛΙΚΟΣ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΤΟ ΜΝΗΜΕΙΟ ΤΟΥ ΑΓΝΩΣΤΟΥ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗ
Το 1938 ο παρανοειδής τετράρχης του φασισμού Cesare Maria De Vecchi, κυβερνήτης και δυνάστης της Δωδεκανήσου, σκέφθηκε ότι θα μπορούσε να αποδείξει ότι οι Ιταλοί έχουν παρελθόν στα Δωδεκάνησα και έτσι εκτός από την ανάδειξη ρωμαϊκών και ιπποτικών μνημείων, αποφάσισε να τοποθετηθούν σε περίοπτες θέσεις αντίγραφα αγαλμάτων που απεικόνιζαν τη ρωμαϊκή λέαινα, ρωμαίους αυτοκράτορες και ένα του Αγίου Νικολάου, ο οποίος είχε την αμφίεση καθολικού επισκόπου με παπική τιάρα στο κεφάλι. Η λέαινα στήθηκε στο λιμάνι του Μανδρακίου της Ρόδου, οι ρωμαίοι αυτοκράτορες στην πλατεία του δημαρχείου και σε άλλες πλατείες του νησιου. Το άγαλμα του Αγίου Νικολάου τοποθετήθηκε στη διαμορφωμένη είσοδο της αρχαίας αγοράς της Κω, στην κόγχη που σχημάτιζαν τα τόξα της εισόδου, εκεί που βρισκόταν κάποτε η θαλάσσια πύλη (porta marina) και σήμερα βρίσκεται το μνημείο του αγνώστου στρατιώτη.
Η σκοπιμότητα ήταν σαφής και δεν είχε καμία σχέση με τον Άγιο Νικόλαο της Ορθόδοξης παράδοσης που αγιογραφείται ως ισχνός ασπρογένης γέροντας. Επρόκειτο για ένα αντίγραφο αγάλματος του Donatello (Donato di Niccolò di Betto Bardi, 1386 - 1466), που βρίσκεται στο Μπάρι της Ιταλίας.
Επειδή ο Άγιος Νικόλαος είναι ίσως ο πιο λαοφιλής άγιος, η διαχρονική εκμετάλλευσή του δεν έχει τελειωμό. Ο επονομαζόμενος και μυροβλύτης είναι άγιος τόσο της Ανατολικής Ορθόδοξης, όσο και της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Έζησε τον 4ο αιώνα μ.Χ. και ήταν επίσκοπος στα Μύρα της Λυκίας, όπου και κοιμήθηκε. Το σκήνωμά του παρέμεινε στα Μύρα έως και τον ενδέκατο αιώνα, απ’ όπου, το 1087, μια πειρατική αποστολή από το Μπάρι το υπεξαίρεσε και το μετέφερε στο Μπάρι. Τα οστά του Αγίου τοποθετήθηκαν στο Ναό του Αγίου Στεφάνου, όπως τόσα άλλα που εκλάπησαν από τους σταυροφόρους. Σήμερα, εκτός των οστών στο Μπάρι, και πολλοί άλλοι ισχυρίζονται ότι κατέχουν Λείψανα του Αγίου Νικολάου, π.χ. στη Ρωσία, την Ιταλία (Μπάρι, Πρίντιζι και Ρίμινι), την Αυστρία (Βιέννη), την Ελλάδα, την Τουρκία (στο Μουσείο της Αττάλειας) και προσφάτως ειπώθηκε ότι βρέθηκαν και στην Ιρλανδία.
Στη Δύση, η μορφή του αγίου Νικολάου ταυτίζεται με τον Santa Claus, δηλαδή τον Άγιο Βασίλη των Ορθοδόξων και περιέχει στοιχεία από προχριστιανικές, παγανιστικές δοξασίες για τον «πατέρα του χιονιού» κτλ. Η σημερινή μορφή τού Αϊ-Βασίλη με την κόκκινη στολή και την άσπρη γενειάδα είναι εφεύρεση της αμερικάνικης εταιρείας αναψυκτικών Coca-Cola. Το 1931 η αμερικανική εταιρεία λανσάρισε τον Αϊ-Βασίλη ντυμένο στα χρώματά της να διαφημίζει τα προϊόντα της μοιράζοντας πρωτοχρονιάτικα δώρα.
Στους Ορθόδοξους χριστιανούς ο Άγιος Βασίλης είναι ο Μέγας Βασίλειος, ο οποίος έζησε στην Καππαδοκία. Οι Τούρκοι διεκδικούν το σκήνωμα του Αγίου από το Βατικανό και για τουριστικούς λόγους έστησαν το άγαλμα του Αγίου Βασίλη της Coca-Cola, που τον ονομάζουν Noel Baba, στην επαρχία Ντέμρε της Αττάλειας. Ταυτόχρονα προσπάθησαν να δημιουργήσουν ειδικές τελετές για να προσελκύσουν τουρισμό, γεγονός που έκανε ορισμένους στην Ευρώπη, να πιστεύουν ότι, ο γεννημένος στα Πάταρα της Μικράς Ασίας Άγιος Νικόλαος, ήταν Τούρκος.
Οι Ιταλοί φασίστες σκέφθηκαν ότι, επειδή ο Άγιος Νικόλαος ήταν άγιος, εκτός της Ρωμαιοκαθολικής, και της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, εύκολα θα μπορούσε να γίνει αποδεκτός από τους Ορθοδόξους (κατά την ουνιτική άποψη που μέχρι και σήμερα υπάρχει στο Μπάρι). Ο ορθόδοξος Κωακός λαός που υπέστη τις διώξεις της εθνικής του ταυτότητας, αλλά και της θρησκευτικής του πίστης, ποτέ δεν αγάπησε αυτό το άγαλμα και πάντα το θεωρούσε ξένο. Είχε ταυτίσει τους φασίστες με τους Καθολικούς.
Μετά την Ενσωμάτωση, με αποφάσεις της η Ελληνική Διοίκηση και οι Δήμοι της Δωδεκανήσου, κατάργησαν όλα τα καθολικά και στρατιωτικά σύμβολα που τοποθέτησαν οι Ιταλοί. Επίσης, εκτός των τόπων λατρείας των Καθολικών στη Ρόδο (Madonna della Vittoria, San Francesco) και στην Κω (καθολική εκκλησία νεκροταφείου), οι υπόλοιποι καθολικοί ναοί έγιναν ορθόδοξοι.
Το 1949, ο τότε μητροπολίτης Κώου Εμμανουήλ, «ξεκαθάριζοντας» με τα καθολικά υπολείμματα στην Κω, μετέτρεψε σε ορθοδόξους τους καθολικούς ναούς: 1) του Αγίου Παύλου στον Λινοπότη και 2) του Agnus Dei (Αμνός του Θεού), που μετονομάστηκε σε Ευαγγελισμός της Θεοτόκου. Συμφώνησε επίσης με την Ελληνική Στρατιωτική Διοίκηση και με το σκεπτικό ότι ο συμβολισμός τού αγάλματος του Αγίου Νικολάου, προσέβαλε τους εθνικούς και θρησκευτικούς αγώνες των Δωδεκανησίων για την απελευθέρωσή τους τόσο από το φασισμό, όσο και από τις προσπάθειες προσηλυτισμού της καθολικής Εκκλησίας, να φύγει το άγαλμα του αγίου Νικολάου από την Κω και να πάει στη Ρόδο, όπου τοποθετήθηκε στο παλάτι των ιπποτών, στο παρεκκλήσι κάτω από την σκάλα που οδηγεί στον πρώτο όροφο. Οι Κώοι πολίτες ένοιωσαν ανακουφισμένοι.
Στη Ρόδο αυτά έγιναν με συνοπτικές διαδικασίες, όταν οι ίδιοι οι Ροδίτες έριξαν με σχοινιά τα μπρούντζινα αντίγραφα των αγαλμάτων των Ρωμαίων αυτοκρατόρων, που σήμερα βρίσκονται αφημένα στον κήπο του ανακτόρου των ιπποτών. Στη Λέρο καταργήθηκαν όλα τα αγάλματα και σύμβολα, θρησκευτικά και στρατιωτικά.
Σήμερα, ακριβώς 100 χρόνια από την έναρξη της ιταλικής κατοχής της Δωδεκανήσου, η αναγγελία για επανατοποθέτηση του αγάλματος μπροστά από το μνημείο του αγνώστου στρατιώτη προκαλεί απορία και θλίψη. Είναι μια δωδεκανησιακή πρωτοπορία, για ποιο λόγο και ποια σκοπιμότητα; Έτσι θα τιμήσουμε τον Άγιο Νικόλαο, με επανατοποθέτηση ενός αγάλματος καθολικού αγίου, που ξεκάθαρα σκοπιμότητες των φασιστών κατακτητών έστησε;
Και τουλάχιστον να ήταν έργο ενός μεγάλου καλλιτέχνη, αυτό όμως ήταν απλά ένα αντίγραφο. Με το ίδιο σκεπτικό κάποιοι ίσως θα μπορούσαν να πουν να τοποθετηθεί στον Ευαγγελισμό και το καλαίσθητο μαρμάρινο ανάγλυφο του Αμνού του Θεού, που υπήρχε στην πρόσοψη του ναού, καθώς και να επιστρέψουν τα ξύλινα αγάλματα των καθολικών αγίων που βρίσκονταν εντός του ή επίσης να επανατοποθετηθεί το μαρμάρινο άγαλμα του ρωμαίου αυτοκράτορα που βρισκόταν στον πύργο του συγκροτήματος «Ορφέας», προς την πλατεία Ελευθερίας.
Με ποιο σκεπτικό λοιπόν να επανατοποθετηθεί αυτό το άγαλμα σε περίοπτη θέση, τι θα προσφέρει στην Κω; Η κόγχη εδώ και 60 χρόνια παραμένει ως έχει και κανείς δεν ενοχλήθηκε, σήμερα τι άλλαξε; Αν κάποιοι επιμένουν ότι πρέπει να τοποθετηθεί εκεί ένα άγαλμα, να τοποθετηθεί εκεί το άγαλμα του ναυάρχου Ανδρέα Μιαούλη που νίκησε τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο στην περίφημη ναυμαχία του Γέροντα, απέναντι από την Κω και ακόμη δεν έχει γίνει ούτε μια προτομή του στην Κω. Υπάρχει ακόμη εντοιχισμένο, το σπασμένο από το 1947 μάρμαρο, που έγραφε στα ιταλικά και ελληνικά το όνομα του αγίου. Εκεί θα μπορούσε να γραφτεί το Απολυτίκιο Αγίου Νικολάου (ήχος δ΄).
Πιστεύω ότι η απόφαση είναι βεβιασμένη. Σε ένα μήνα, το 2012, κλείνουν εκατό χρόνια από την ιταλική κατάληψη της Δωδεκανήσου και είναι ευκαιρία να γίνουν συναντήσεις ιστορικών, όπου να βγουν συμπεράσματα για τη νεότερη ιστορία της Δωδεκανήσου και όχι να αναστηλώνουμε τα αγάλματα του φασίστα De Vecchi. Ας φτιάξουμε καλύτερα το μνημείο του αγνώστου στρατιώτη και να αφαιρέσουμε αυτή την σκουριασμένη πινακίδα που μας εκθέτει. Να αλλάξουμε την πινακίδα που αναφέρεται στην εκτέλεση του Ηλία Καπίρη, διότι γράφθηκε λάθος η ημερομηνία και να γίνει ένα μνημείο για τους εκτελεσθέντες, από τους Γερμανούς, Κώους.
Όσο για το άγαλμα του καθολικού επισκόπου μπορεί να μείνει εκεί όπου βρίσκεται. Τώρα αν κάποιοι επιμένουν να έρθει στην Κω, μπορεί να τοποθετηθεί εντός ή εκτός του καθολικού ναού της Κω, ή στο υπό ίδρυση μουσείο νεότερης ιστορίας. Πιστεύω ότι ο χώρος του μνημείου του αγνώστου στρατιώτη είναι ιερός, όπως ένας ναός και κάθε απόφασή μας πρέπει να συνάδει με την ιερότητα του χώρου και να μην προσβάλλει τη μνήμη των Κώων που αντιστάθηκαν και χάθηκαν για να είμαστε εμείς σήμερα ελεύθεροι.
Κώστας Κογιόπουλος
