Τα αυτόματα του Φίλωνος του Βυζαντίου

Η αυτόματη θεραπαινίς

Πρόκειται για ένα ανθρωποειδές ρομπότ με τη μορφή υπηρέτριας (σε φυσικό μέγεθος) που στο δεξί χέρι της κρατούσε μια οινοχόη. Όταν ο επισκέπτης τοποθετούσε έναν κρατήρα (κύπελλο) στην παλάμη του δεξιού χεριού της εκείνη αυτόματα έριχνε αρχικά κρασί και στη συνέχεια για ανάμιξη νερό στον κρατήρα ανάλογα με την επιθυμία του.

Περιγραφή λειτουργίας: Στο εσωτερικό της υπηρέτριας βρίσκονται δύο στεγανά δοχεία (με κρασί και νερό αντίστοιχα). Στον πυθμένα τους υπάρχουν δύο σωληνίσκοι που οδηγούν το περιεχόμενό τους μέσα από το δεξί χέρι της στο χείλος της οινοχόης. Δύο αεραγωγοί σωληνίσκοι ξεκινούν από το άνω μέρος των δοχείων, διαπερνούν τον πυθμένα τους και καταλήγουν κεκαμμένοι στο στομάχι της. Το αριστερό της χέρι συνδέεται μέσω άρθρωσης με τους ώμους της ενώ μια ελικοειδής ράβδος (ελατήριο) έκκεντρα τοποθετημένη στην προέκτασή του το συγκρατεί ανυψωμένο. Δύο σωλήνες ξεκινούν από το ίδιο σημείο (κλείδα) και κατέρχονται (διαπερνώντας και αποφράζοντας τα κεκαμμένα διάτρητα άκρα των αεραγωγών σωληνίσκων). 

Οι σωλήνες της κλείδας διαθέτουν δύο οπές ή σχισμές στις απολήξεις τους, με την οπή που επικοινωνεί με το δοχείο του οίνου να προηγείται αυτής που επικοινωνεί με το νερό. Όταν τοποθετήσουμε τον κρατήρα στην παλάμη της υπηρέτριας, το αριστερό χέρι της κατεβαίνει και οι σωλήνες της κλείδας ανυψώνονται. Η οπή του ενός σωλήνα ευθυγραμμίζεται με τον αεραγωγό σωληνίσκο του δοχείου του οίνου, αέρας εισέρχεται στο δοχείο και οίνος ρέει από το σωληνίσκο της οινοχόης στον κρατήρα.

Όταν μισογεμίσει το κύπελλο με κρασί, το χέρι (λόγω βάρους) κατεβαίνει περισσότερο, η δίοδος του αεραγωγού σωληνίσκου του οίνου φράζει και η ροή σταματά. Παράλληλα ευθυγραμμίζεται η οπή του δεύτερου σωλήνα με τον αεραγωγό σωληνίσκο του δοχείου με το νερό και αρχίζει να ρέει νερό για την αραίωση του οίνου. Όταν γεμίσει το κύπελλο, το χέρι (λόγω βάρους) κατεβαίνει περισσότερο, η δίοδος του αεραγωγού σωληνίσκου του νερού φράζει και η ροή σταματά. Επίσης αν αφαιρέσουμε οποιαδήποτε στιγμή τον κρατήρα, το αριστερό χέρι ανυψώνεται, οι σωλήνες της κλείδας κατεβαίνουν, αποφράζοντας τους αεραγωγούς σωληνίσκους, δημιουργώντας κενό στα δοχεία και η ροή των υγρών σταματά. Η υπηρέτρια λοιπόν γεμίζει το κύπελλό μας με καθαρό οίνο ή αραιωμένο με νερό στην ποσότητα που επιθυμούμε ανάλογα με τη χρονική στιγμή που θα το τραβήξουμε από την παλάμη της.

Το υδραυλικό αυτόματο του Πανός και του διψώντος δράκοντος ή ελαφιού
Αναπαράσταση της επινόησης του Φίλωνος του Βυζαντίου που αναπαριστά ένα δράκοντα ή ελάφι που πίνει νερό με βουλιμία και βρυχηθμούς μόνο όταν ο Παν το αποστρέφεται. Με την επάνοδο του Πανός ο δράκοντας ησυχάζει. Το θέμα επαναλαμβάνεται συνεχώς.

Περιγραφή λειτουργίας: Το νερό μιας πηγής οδηγείται στο εσωτερικό του στεγανού ενδιάμεσου δοχείου εξαναγκάζοντας τον αέρα να εξέλθει από τον ενσωματωμένο στο δράκοντα ή στο ελάφι σωλήνα δίνοντας την αίσθηση των βρυχηθμών. Στη συνέχεια όταν η στάθμη του νερού υπερβεί το αξονικό σιφώνιο αδειάζει μέσα από αυτό προς το κατώτερο δοχείο οπότε λόγω της υποπίεσης που δημιουργείται από την κένωση του δοχείου ο ενσωματωμένος στο ελάφι σωλήνας αναρροφά νερό και αέρα δίνοντας την αίσθηση της πόσης. 

Αν ο Παν στραφεί προς το ελάφι, το νερό της πηγής οδηγείται μέσω της περιστρεφόμενης οριζόντιας σωλήνωσης απευθείας στο κατώτερο δοχείο και το φαινόμενο παύει.

Το υδραυλικό αυτόματο των «φθεγγομένων ορνέων» και της «επιστραφείσης γλαυκός»

Αναπαράσταση της επινόησης του Φίλωνος του Βυζαντίου (που βελτίωσε ο Ήρων ο Αλεξανδρεύς) και αναπαριστά πουλιά να κελαηδούν διαφορετικές μελωδίες όταν μια κουκουβάγια τα αποστρέφεται, ενώ σταματούν όταν γυρνά προς το μέρος τους. Το θέμα αυτόματα επαναλαμβάνεται συνεχώς.
Περιγραφή λειτουργίας: Το νερό μιας πηγής οδηγείται στο εσωτερικό του στεγανού ανώτερου δοχείου εξαναγκάζοντας τον εμπεριεχόμενο αέρα να εξέλθει από τις ενσωματωμένες στα πουλιά ανισομήκεις σύριγγες παράγοντας διαφορετικές μελωδίες. 

Στη συνέχεια, όταν η στάθμη του νερού υπερβεί το αξονικό σιφώνιο του δοχείου, αδειάζει μέσα από αυτό προς το ενδιάμεσο δοχείο οπότε ένας πλωτήρας ανυψώνεται εκτρέποντας ένα ζυγό προς την πλευρά του αντίβαρου. Έτσι εξαναγκάζει σε περιστροφή τον ενσωματωμένο άξονα στήριξης της κουκουβάγιας ώστε αυτή να στραφεί προς τα πουλιά που πλέον δε φθέγγονται. Όταν η στάθμη υπερβεί το αξονικό σιφώνιο του ενδιάμεσου δοχείου αδειάζει μέσα από αυτό προς το κατώτερο δοχείο οπότε ο πλωτήρας κατεβαίνει εκτρέποντας το ζυγό προς το μέρος του εξαναγκάζοντας σε περιστροφή τον ενσωματωμένο άξονα στήριξης της κουκουβάγιας ώστε αυτή να αποστραφεί τα πουλιά που πλέον αρχίζουν και πάλι να κελαηδούν, κ.ο.κ.

Η ευφυής οινοχόη

Πρόκειται για μια οινοχόη (που επινόησε ο Φίλων ο Βυζάντιος) από την οποία έρρεε αυτόματα νερό, κρασί ή νερωμένο κρασί ανάλογα με τη βούληση του οινοχόου.

Αποτελούνταν από ένα κατακόρυφο διάφραγμα που χώριζε την οινοχόη στα διαμερίσματα του νερού και του κρασιού και τους σωληνίσκους εξαγωγής των υγρών που όμως βρίσκονταν ο ένας εντός του άλλου ώστε εξωτερικά της οινοχόης να φαίνονται ως ένας. 

Η οινοχόη έφερε στεγανό πώμα και ήταν αδύνατη η εκροή των υγρών κατά την ανατροπή της λόγω υποπίεσης που προκαλούνταν από την αδυναμία αναπλήρωσης των υγρών από αέρα. Δύο αγωγοί ξεκινούσαν από το μέσον της οινοχόης και έφθαναν στο χείλος της ώστε να αποτελούν τη χειρολαβή της. Στο πλάι τους οι δύο αγωγοί έφεραν δύο οπές αερισμού τις οποίες ο οινοχόος κάλυπτε με τα δάκτυλά του. Με την συνδυαστική αποκάλυψη της οπής αερισμού του διαμερίσματος του νερού, του κρασιού ή και των δύο ταυτόχρονα ο οινοχόος επέτρεπε την εισαγωγή αέρα στα αντίστοιχα διαμερίσματα και την εκροή νερού, κρασιού ή νερωμένου κρασιού σύμφωνα με επιθυμία του επισκέπτη.

Αυτόματος κρατήρας με αντίβαρο

Πρόκειται για ένα μηχανισμό που διατηρούσε γεμάτο με οίνο έναν κρατήρα όση ποσότητα κι αν αφαιρούνταν από αυτόν. Αποτελούνταν από ένα στεγανό μεγάλο δοχείο γεμάτο με οίνο και ένα οριζόντιο σωληνίσκο που τροφοδοτούσε έναν κρατήρα. 

Ο σωληνίσκος αυτός έφερε μια βαλβίδα που ήταν συνδεμένη αρθρωτά μέσω ενός μοχλίσκου με μία κούφια σφαίρα που βρισκόταν εντός ενός παράπλευρου αγγείου. 

Οι διάτρητοι πυθμένες του αγγείου και του κρατήρα επικοινωνούσαν μεταξύ τους. 

Όταν η στάθμη του οίνου στον κρατήρα ξεπερνούσε το προκαθορισμένο όριο η σφαίρα στο συγκοινωνούν αγγείο ανυψωνόταν και η βαλβίδα έφρασσε το σωληνίσκο εκροής του μεγάλου δοχείου.

www.kotsanas.gr

Το αλίευσα ΕΔΩ