10 ερωτήσεις και απαντήσεις για τους Τσάμηδες

τοῦ Κωνσταντίνου Χολέβα, Πολιτικοῦ Ἐπιστήμονος

Τόν τελευταῖο καιρό γίνεται καί πάλι συζήτηση γιά τούς “Τσάμηδες”. Ἡ ἀλβανική προπαγάνδα ἐπαναφέρει ἕνα ζήτημα τό ὁποῖο δημιουργεῖ ἀρνητικό κλῖμα στίς ἑλληνοαλβανικές σχέσεις καί προκαλεῖ ἤδη τήν ἀνησυχία πολλῶν Ἑλλήνων, ἰδίως στίς περιοχές που συνορεύουν μέ τήν Ἀλβανία, δηλαδή στούς Νομούς τῆς Δυτικῆς Μακεδονίας καί τῆς Ἠπείρου. Γιά νά δώσουμε μιά σύντομη εἰκόνα τοῦ θέματος κατά τρόπο κατανοητό ἀπό τόν ἀναγνώστη παρουσιάζουμε δέκα ἐρωτήσεις μέ τίς ἀντίστοιχες ἀπαντήσεις γιά τό θέμα τῶν Τσάμηδων.

1) Τί σημαίνει ἡ ὀνομασία Τσάμης;

Μέ τό ὄνομα αὐτό ἐννοοῦμε μία ὁμάδα Μουσουλμάνων πού ἔζησαν στήν Θεσπρωτία ἀπό τόν 17ο μέχρι τά μέσα τοῦ 20οῦ αἰῶνος. Ἡ λέξη ἀποτελεῖ παραφθορά τοῦ ὀνόματος Θύαμις, ὅπως ἦταν γνωστός στήν ἀρχαιότητα ὁ ποταμός Καλαμᾶς.

2) Πῶς βρέθηκε στήν Θεσπρωτία αὐτή ἡ ὁμάδα;

Οἱ Τσάμηδες ἀποτελοῦν τούς ἀπογόνους ἐξισλαμισθέντων Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν τῆς Ἠπείρου. Πολλοί ἀπ’ ἀυτούς ἐξισλαμίσθηκαν βιαίως μετά τήν ἀτυχῆ ἐξέγερση τοῦ Ἐπισκόπου Τρίκκης Διονυσίου ( τοῦ “Σκυλοσόφου”) στίς ἀρχές τοῦ 17ου αἰῶνος, ἐνῷ ἄλλοι προσεχώρησαν ἑκουσίως στό Ἰσλάμ γιά νά ἀποκτήσουν ἀξιώματα (Σπαχῆδες). Ἡ ἀλλαγή θρησκεύματος ὁδήγησε πολύ γρήγορα καί στήν μεταστροφή τῆς ἐθνικῆς συνειδήσεως. Ἔγιναν Τουρκαλβανοί καί φανατικοί διῶκτες τῶν Ρωμηῶν. Τοῦτο μαρτυρεῖ ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη Πίστη ἀποτελεῖ ἕνα ἰσχυρότατο στοιχεῖο τῆς ἐθνικῆς μας ταυτότητος.

3) Πῶς παρέμειναν στόν ἑλλαδικό χῶρο μετά τήν ἀνταλλαγή τῶν πληθυσμῶν;

Βάσει τῆς συνθήκης τῆς Λωζάννης τοῦ 1923 οἱ Ἀλβανόφωνοι Μουσουλμάνοι τῆς Θεσπρωτίας κρίθηκαν ὡς “ἀνταλλάξιμοι”. Ὅμως ἡ τότε Κυβέρνηση τοῦ Στρατηγοῦ Θεοδώρου Παγκάλου δέν τούς ἔστειλε στήν Ἀλβανία μέ τήν ἐλπίδα ὅτι ἡ χειρονομία αὐτή θά μετροῦσε θετικά στίς σχέσεις μας μέ τό νεοσύστατο ἀλβανικό κράτος. Δυστυχῶς ἀπό τότε μέχρι σήμερα ἡ ἐμπράκτως ἐκδηλούμενη καλή διάθεση τῆς χώρας μας δέν ἀποδίδει τά ἀναμενόμενα ἀπό ἀλβανικῆς πλευρᾶς. Βλέπουμε ἄλλωστε τήν ἀρνητική στάση τῶν Τιράννων ἔναντι τῶν Βορειοηπειρωτῶν.

4) Γιατί κατηγοροῦνται γιά ἀνθελληνική δράση;

Κατά τήν Ἰταλική ἐπίθεση ἐναντίον τῆς χώρας μας τρία ἀπό τά δεκατέσσερα συμπράξαντα ἀλβανικά τάγματα ἦσαν στελεχωμένα ἀπό Τσάμηδες, πού ἐπεδόθησαν σέ ἀκατονόμαστες ἀδικοπραγίες. Στήν διάρκεια τῆς Κατοχῆς οἱ Τσάμηδες ἔγιναν οἱ καλύτεροι συνεργάτες τῶν Ἰταλῶν Φασιστῶν καί διέπραξαν μύριες ὅσες βιαιότητες εἰς βάρος τῶν συγχωριανῶν τους Ὀρθοδόξων Ἑλλήνων. Μέ ὀργανωτή τήν Ἀλβανική Ἐθνική Ἐπιτροπή ( ΞΙΛΙΑ) καί ἀρχηγούς τήν περιώνυμη οἰκογένεια Ντίνο Μπέη διέπραξαν λεηλασίες, σφαγές καί δολοφονίες καί ἐμπρησμούς κατοικιῶν. Σύνθημά τους ἦταν ὅτι ὅλη ἡ Ἤπειρος μέχρι καί τήν Πρέβεζα πρέπει νά γίνει ἀλβανική! Μετά τήν συνθηκολόγηση τῶν Ἰταλῶν οἱ Τσάμηδες συνεργάσθηκαν μέ τούς Γερμανούς κατακτητές και συνέχισαν τά ἐγκλήματα μέ ἀποκορύφωμα τήν μαζική ἐκτέλεση 49 προκρίτων τῆς Παραμυθιᾶς στίς 29/9/1943.

5) Πῶς ἔφυγαν ἀπό τήν πατρίδα μας;

Οἱ Τσάμηδες κατεδιώχθησαν ἀπό τίς ὁμάδες Ἐθνικῆς Ἀντιστάσεως τοῦ Ναπολέοντος Ζέρβα (ΕΔΕΣ) . Ἀποφασιστικές ἦταν οἱ ἑλληνικές νίκες στήν πρώτη μάχη τῆς Μενίνας ( Νεράιδας) στίς 17 καί 18/8/1944 καί στήν δεύτερη μάχη τῆς Μενίνας στίς 20 καί 21/9/1944. Πολλοί Γερμανοί καί Τσάμηδες κατέφυγαν γιά να σωθοῦν στήν Ἀλβανία, τούς δέ ἐνόπλους Τσάμηδες ἀκολούθησαν καί οἱ οἰκογένειές τους.

6) Ὑπάρχουν καταδίκες εἰς βάρος τους;

Βεβαίως. Τό 1945 τό Εἰδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων Ἰωαννίνων κατεδίκασε ἐρήμην 1930 Τσάμηδες ἐπί συνολικοῦ πληθυσμοῦ 19.000 ( Ὁ ἕνας στούς δέκα ἦταν ἐγκληματίας πολέμου! ). Πολλοί κατεδικάσθησαν στήν ποινή τοῦ θανάτου, ἀλλά εὑρίσκοντο ἤδη ἀσφαλεῖς στήν Ἀλβανία, ἐνῷ ἡ ἀγροτική περιουσία τους ἀπεδόθη βάσει νόμου στούς ἀκτήμονες τῆς πςεριοχῆς πού εἶχαν ζήσει “στό πετσί τους” τήν ἀγριότητα τῶν Τσάμηδων. Σήμερα ζοῦν στήν Ἑλλάδα μόνο 56 Τσάμηδες.

7) Πῶς ἐπανῆλθε τό θέμα στήν ἐπικαιρότητα;

Τό ζήτημα τῶν Τσάμηδων ἐπανῆλθε τά τελευταῖα χρόνια ἀπό μία ὀργανωμένη ἐκστρατεία τῆς ἀλβανικῆς προπαγάνδας, ἡ ὁποία στηρίζεται καί ἀπό τά δύο μεγάλα κόμματα, Δημοκρατικό καί Σοσιαλιστικό. Ἀναφέρουμε ἐνδεικτικά ὅτι τόν Νοέμβριο τοῦ 1999 ὁ Ἀπελευθερωτικός Στρατός τοῦ Κοσσυφοπεδίου ἀπεφάσισε τήν συγκρότηση “Ἀνεξάρτητης Ταξιαρχίας τῆς Τσαμουριᾶς”. Ἡ  πολιτική Ὀργάνωση “Τσαμερία” ἱδρύθηκε στά Τίραννα  τό 1991 καί πραγματοποιεῖ ἐκδόσεις “Ντοκουμέντων” μέ τήν ὑποστήριξη τῆς Γενικῆς Διευθύνσεως τῶν Ἀρχείων τοῦ Ἀλβανικοῦ Κράτους. Τόν Ἰούνιο τοῦ 2000 τό Δημοτικό Συμβούλιο τῶν Τιράννων ἔδωσε τό ὄνομα Τσαμουριά (δηλ. Θεσπρωτία) σέ ἕνα ἀπό τούς δρόμους τῆς ἀλβανικῆς πρωτεύουσας καί στήν ἐκδήλωση αὐτή ὁ πρώην Πρόεδρος τῆς Δημοκρατίας Σαλί Μπερίσα ζήτησε τήν “ἐπίλυση τοῦ Τσάμικου ζητήματος”. Στίς 25 Ἰουλίου 2000 ἡ Ἐπιτροπή Ἐξωτερικῶν Ὑποθέσεων τῆς Ἀλβανικῆς Βουλῆς ἀνεκοίνωσε ὅτι ἡ Τσαμουριά ἀποτελεῖ ἐθνική ὑπόθεση γιά τή Ἀλβανία καί ὅτι θά “διεκδικήσουμε τήν ἐπιστροφή τῶν περιουσιῶν τῶν Τσάμηδων” ! Στόν κρατικό τηλεοπτικό δίαυλο ΕΤ-3 δηλώσεις περί ὑπάρξεως ἀνοικτοῦ θέματος Τσάμηδων ἔκαναν προσφάτως ὁ Ἀλβανός Σοσιαλιστής ἡγέτης Φάτος Νάνο καί ὁ ἀρχηγός τῶν ἐξεγερθέντων Ἀλβανῶν στά Σκόπια Ἀχμέτι.

Τί ἐπιδιώκει οὐσιαστικά ἡ Ἀλβανία;

Ἐκ πρώτης ὄψεως τό σημερινό αἴτημα φαίνεται νά ἐπικεντρώνεται στήν ἐπιστροφή τῶν περιουσιῶν τῶν Τσάμηδων, ἤδη ὅμως ἀρχίζει νά διαφαίνεται καί ἡ ἐδαφική διεκδίκηση γιά τήν περιοχή τῆς Θεσπρωτίας καί εὐρύτερα γιά τήν ἐντός Ἑλληνκῆς Ἐπικρατείας Ἤπειρο. Οἱ Ἀλβανοί τῶν Σκοπίων δημοσιεύουν ἀναφανδόν στό Διαδίκτυο χάρτη μέ τά “ἐθνολογικά σύνορα τῆς Ἀλβανίας”, ὅπου περιλαμβάνονται ἡ Καστοριά, τά Ἰωάννινα, ἡ Πρέβεζα κ.ἄ.! Πάντως σέ ἔνα βαθμό ἡ προπαγάνδα περί Τσάμηδων χρησιμοποιεῖται καί ὡς ἀντιπερισπασμός γιά νά ξεχάσουμε τήν συνεχιζόμενη καταπίεση τῶν δικαιωμάτων τῶν Ἑλλήνων ἐντός Ἀλβανίας.

9) Ποιά πρέπει νά εἶναι ἡ ἀντίδρασή μας;

Ἡ Κυβέρνηση καί οἱ διπλωματικές μας ὑπηρεσίες πρέπει νά διακηρύττουν καί πρός τήν Ἀλβανία καί πρός κάθε ἄλλη χώρα ἤ Διεθνῆ Ὀργανισμό ὅτι ἐμεῖς δέν συζητοοῦμε κἄν τό θέμα , διότι δέν εἶναι δυνατόν νά δικαιωθοῦν οἱ ἐγκληματίες πολέμου ἤ οἱ ὑποβόσκουσες ἐδαφικές διεκδικήσεις. Σέ ἐπίπεδο δέ ἰδιωτικῶν καί πολιτιστικῶν φορέων πρέπει νά ἀπαντοῦμε μέ ἐπιχειρήματα σοβαρά καί κατανοητά ἀπό τό διεθνές κοινό. Πρωτίστως δέ ὀφείλουμε ὅλοι μαζί , Κυβέρνηση, Κόμματα, Ἐκκλησία καί πολίτες,  νά ζητοῦμε τόν σεβασμό τῶν δικαιωμάτων τῆς Ἑλληνικῆς Κοινότητος στήν Ἀλβανία.

10) Ποιοί ἄλλοι προσπαθοῦν νά ἐκμεταλλευθοῦν τό θέμα αὐτό;

Τό κατασκευασμένο ἀπό τήν Ἀλβανία ζήτημα προσπαθεῖ νά ἀξιοποιήσει καί ἡ τουρκική προπαγάνδα εἰς βάρος μας, ὅπως φαίνεται καί ἀπό τήν ἱστοσελίδα τοῦ Τουρκικοῦ Ὑπουργείου Ἐξωτερικῶν στό Διαδίκτυο (ΙΝΤΕΡΝΕΤ). Ἄρα τό θέμα χρειάζεται προσοχή ἐκ μέρους μας καί ὄχι ἀδιαφορία. Ἔχουμε διαπιστώσει κατά τίς τελευταῖες δεκαετίες ὅτι ὅποτε ὑποτιμήσαμε προπαγανδιστικά τεχνάσματα γειτονικῶν χωρῶν βγήκαμε ζημιωμένοι (π.χ. Μακεδονικό).

Το αλίευσα ΕΔΩ