Πριν από λίγες ημέρες δημοσιεύθηκε από τον Σύλλογο Κωνσταντινουπολιτών ανακοίνωση του Γρηγόρη Νιώτη σχετικώς με την απάντηση που έδωσε ο πρωθυπουργός, Γιώργος Παπανδρέου σε ερώτημά του (βλ. http://www.cpolitan.gr/?p=318). Το ερώτημα ήταν να πληροφορηθούμε τις ενέργειες στις οποίες προέβη η κυβέρνηση κατά την επίσκεψη Ερντογάν ως προς το θέμα της επιστροφής της βιβλιοθήκης του Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου στην Κωνσταντινούπολη.
Ο Ελληνικός Φιλολογικός Σύλλογος ιδρύθηκε το 1861 και έκλεισε από το τουρκικό κράτος το 1925. Ο τυπικός λόγος του κλεισίματος ήταν ότι ο Σύλλογος έφερε στην προμετωπίδα του τον επιθετικό προσδιορισμό “ελληνικός”. (ενδεικτικά βλ. http://www.ehw.gr/constantinople/Forms/fLemmaBody.aspx?lemmaid=11018)
Ο Αλέξης Αλεξανδρής αναφέρει (Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις, εκδόσεις Γνώση, 1988, σελ. 41 και 146, υποσ. 23) ότι η πλούσια βιβλιοθήκη του Συλλόγου βρίσκεται κατά κύριο λόγο στην Άγκυρα:
α. Στην εταιρεία της τουρκικής ιστορίας (Αγκυρα)
β. Στην εταιρεία της τουρκικής γλώσσας (Άγκυρα)
γ. Στην κρατική βιβλιοθήκη της Άγκυρας
δ. Στην βιβλιοθήκη του Suleymaniye (Κωνσταντινούπολη).
Το αρχείο του Συλλόγου δεν είναι γνωστό πού ακριβώς βρίσκεται.
Το μέγαρο του Συλλόγου στο Πέραν στην Κωνσταντινούπολη κατεδαφίσθηκε το 1965 και σήμερα είναι χώρος σταθμεύσεως αυτοκινήτων.
Αίτημα πολλών δεκαετιών είναι να συνενωθεί και να επιστραφεί η βιβλιοθήκη και το αρχείο του συλλόγου στις ελληνικές κοινότητες στην Κωνσταντινούπολη. Άλλωστε το αρχείο είναι σχεδόν καθ' ολοκληρίαν στην ελληνική γλώσσα και στην Άγκυρα δεν είναι πρακτικώς προσβάσιμο.
Η απάντηση του πρωθυπουργού για το επίμαχο θέμα είναι η ακόλουθη:
"Η αναφορά σας [ενν. η ερώτηση του Νιώτη] θίγει επίσης το ζήτημα της βιβλιοθήκης του Ελληνικού Φιλολογικού Συλόγου της Κωνσταντινούπολης, ενός συλλόγου που υπήρξε, κατά τη δεκαετία του '20 ένα από τα πρώτα θύματα του τουρκικού εθνικισμού. Σας διαβεβαιώνω ότι η επένδυση στην εμβάθυνση της ελληνοτουρκικής συνεργασίας συμβαδίζει και με την ανάδειξη προς όφελος όλων, τέτοιου μεγέθους και σημασίας αρχειακού υλικού. Η ελληνική κυβέρνηση πιστεύει ότι, τόσο ως προς το τελευταίο σημείο, όσο και ως προς την αξιοποίηση της δυναμικής που έθιξα ανωτέρω, στη σημερινή εποχή, ομογενειακοί Σύλλογοι, όπως ο ιστορικός "Σύλλογος Κωνσταντινουπολιτών", έχουν την δυνατότητα - και πρέπει- να συντονίσουν τις προσπάθειές τους εν προκειμένω (sic)".
Απο το ανωτέρω κείμενο συνάγονται τα ακόλουθα συμπεράσματα:
1. Ο πρωθυπουργός δεν ανέφερε το θέμα στον Ερντογάν.
2. Ο πρωθυπουργός περιμένει ότι το αρχειακό υλικό του συλλόγου θα αναδειχθεί νομοτελειακά με την εμβάθυνση της ελληνοτουρκικής συνεργασίας. Προφανώς, εννοεί ότι το αρχειακό υλικό από μόνο του θα διεκδικήσει την ελεύθερη πρόσβαση των ερευνητών ή ακόμη καλύτερα θα πάρει την πρωτοβουλία να περπατήσει και να φύγει από εκεί που είναι διασκορπισμένο και καταχωνιασμένο στην Άγκυρα και θα πάει σε κάποιο ελληνικό ίδρυμα στην Κωνσταντινούπολη, όπου θα έχει πρόσβαση το ελληνόφωνο κοινό.
3. Το θέμα που ο ίδιος ο πρωθυπουργός δεν θέλησε να θέσει στον Ερντογάν, καλεί τους ομογενειακούς συλλόγους να το επιλύσουν "συντονίζοντας τις προσπάθειές τους"! Αφού συντονίσουν τις προσπάθειές τους, μάλλον θα πρέπει να ασκήσουν στην Άγκυρα την πίεση που δεν άσκησε η ελληνική κυβέρνηση.
Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι το θέμα του συγκεκριμένου αρχείου και της βιβλιοθήκης του Ελληνικού Συλλόγου είναι κάτι που η Τουρκία θα μπορούσε να προσφέρει χωρίς κόστος, ενώ θα δημιουργούσε θετικές εντυπώσεις. Προφανώς, κάτι τέτοιο δεν ενδιαφέρει την Τουρκία…
Άγγελος Μ. Συρίγος
Δικηγόρος-Επίκουρος Καθηγητής Διεθνούς δικαίου & Εξωτερικής Πολιτικής
Πάντειο Πανεπιστήμιο
Το αλίευσα ΕΔΩ
