To περιβάλλον και η ανθρώπινη συνείδηση
Της Ελίνας Γαληνού
Μια από τις βασικότερες αιτίες για την καταστροφή του περιβάλλοντος στην εποχή μας, αποδίδεται κυρίως στην απουσία αυτογνωσίας του περιβάλλοντος. Οπότε, η διαμόρφωση μιας ζωντανής διακοινωνικής συνείδησης, ίσως να αποτελεί το κλειδί για την λύση που χρόνια τώρα αναζητούμε μέσω κάποιας πολιτικής…
Η αυτογνωσία αναπτύχθηκε στους αρχαίους Ελληνες, αφού είχαν αισθανθεί την ανάγκη εμβάθυνσης στις αφορμές μιας τρομερής οικολογικής καταστροφής που έζησαν τον 12ο π.Χ αιώνα. Οι κάτοικοι της ελλαδικής υπαίθρου, συνειδητοποίησαν ξαφνικά τότε μια πικρή αλήθεια. Πως ο άνθρωπος έχει ευθύνη προς το περιβάλλον του και πως κάθε εξωτερική πράξη, οφείλεται σε εσωτερικές διεργασίες που ξεκινάνε από τον νού. Αυτό οδήγησε τον άνθρωπο της αρχαιότητας στο να προσλαμβάνει τον νόμο της φύσης σαν κάτι ιερό.
Ετσι εξηγείται η πεποίθηση στην ιερότητα των ποικίλων δυνάμεων και παραμέτρων της φύσης, που υπήρξε κυρίαρχη κατά τους αρχαίους ελληνικούς χρόνους. Τα ζώα, οι βουνοκορυφές, τα νερά των πηγών και ποταμών, ο άνεμος , η φωτιά και γενικά, οι πτυχές του οικοσυστήματος, θεωρούνταν ένθεα. Η ιερότητα των δασών τα είχε καταστήσει τόπους πραγματοποίησης τελετών και ιεροπραξιών. Και στην συνέχεια, οι ναοί με τις κιονοστοιχίες που συμβόλιζαν τους κορμούς των δέντρων, επιχειρούσαν να αναπαραστήσουν τα ιερά δάση…
Ηταν τότε που η ανθρώπινη συνείδηση βρισκόταν σε συνεχή εγρήγορση απέναντι στην ιερή φύση. Η φύση ήταν μια ιερή έννοια για τους αρχαίους Ελληνες. Η λέξη «περιβάλλον» δεν περιοριζόταν μόνο σε ό,τι τους περιέβαλλε. Ηταν κάτι που καθρέφτιζε τον ίδιο τους τον εαυτό και τις πράξεις τους. Είχαν μάθει να αφουγκράζονται τα σιωπηλά μηνύματα της φύσης και να της προσδίδουν μια υπόσταση πολύ πιο μυθική απ΄ότι υποψιάζονται οι σύγχρονες προσεγγίσεις. Μέσω της οικολογικής καταστροφής που συνέβη μετά τον Μυκηναικό Πολιτισμό, όπου οι άνθρωποι είδαν να τιμωρούνται σκληρά γιατί προτίμησαν τη χλιδή περιφρονώντας τους φυσικούς νόμους, διαμορφώθηκε η περιβαλλοντική συνείδηση του αρχαίου κόσμου που μας στέλνει τα μηνύματά του μέχρι σήμερα.
Αυτές τις σκέψεις μοιράζεται μαζί μας στο βιβλίο του «Περιβάλλον και συνείδηση στην αρχαία Ελλάδα» ο Αιμίλιος Μπουραντίνος (εκδ. Αρσενίδη). Ηταν ένα από τα ενδιαφέροντα εκδοτικά έργα που συναντήσαμε στο πρόσφατο Φεστιβάλ Βιβλίου στο Ζάππειο. Ο Σύνδεσμος Εκδοτών Βιβλίου & ο Πολιτισμικός Οργανισμός του Δήμου Αθηναίων σε συνεργασία με την πρεσβεία της Δανίας, ανταποκρινόμενοι στην παγκόσμια ανησυχία των κλιματικών αλλαγών, αφιέρωσαν φέτος το Φεστιβάλ στο Περιβάλλον, αξιοποιώντας την καταλυτική δύναμη του βιβλίου να αγγίζει και να ευαισθητοποιεί τις συνειδήσεις μας. Ας ευχηθούμε να αποδειχτεί το εγχείρημά τους αποδοτικό.
