Αριθ. Πρωτ. 90
Εν Δελβινακίω τη 23η Οκτωβρίου 2006
ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ 110η
ΘΕΜΑ: «Χρύσανθος Φιλιππίδης, ο Αρχιεπίσκοπος των δύο ΟΧΙ».
Αγαπητοί μου Χριστιανοί,
-Α-
Όταν
τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου 1940 οι σειρήνες γνωστοποιούσαν την
αδόκητη επίθεση της φασιστικής Ιταλίας εναντίον της Πατρίδος μας, ο
Αρχιεπίσκοπος Αθηνών ΧΡΥΣΑΝΘΟΣ ο από Τραπεζούντος βρέθηκε αμέσως στις
επάλξεις του χρέους απέναντι στο Έθνος και στην Εκκλησία.
Και πρώτα - πρώτα συνέταξε
το Διάγγελμα της Ιεράς Συνόδου, στο οποίο, μεταξύ των άλλων, ετονίζοντο
και αυτά : «... Η Εκκλησία ευλογεί όπλα τα ιερά και πέποιθεν, ότι όλα
τα τέκνα της Πατρίδος, ευπειθή εις τα κελεύσματα Αυτής και του Θεού, θα
σπεύσουν εν μια ψυχή και καρδία να αγωνισθούν υπέρ βωμών και εστιών και
της ελευθερίας και τιμής και θα συνεχίσουν, ούτω, την απ’ αιώνων πολλών
αδιάκοπον σειράν των τιμίων και ενδόξων αγώνων και θα προτιμήσουν τον
ωραίον θάνατον από την άσχημον ζωήν της δουλείας ... Επιρρίψωμεν επί
Κύριον την μέριμναν ημών και αυτός θα είναι βοηθός και αντιλήπτωρ εν τη
αμύνη κατά της αδίκου επιθέσεως των εχθρών ...». Παράλληλα, η Ιερά
Σύνοδος, σε έκτακτη συνεδρίασή της υπό την προεδρεία του Αθηνών
ΧΡΥΣΑΝΘΟΥ εξαπέλυσε και Εγκύκλιο
προς τους Ιεράρχες, τους οποίους καλούσε να αναπέμπουν δεήσεις και
ικεσίες «υπέρ υγείας, ενισχύσεως και ευοδώσεως, νίκης και κράτους» των
μαχομένων Στρατευμάτων.
-Β-
Από
την πρώτη ημέρα, που ο Έλληνας φαντάρος αποχαιρετούσε το αγαπημένο του
σπιτικό για να πάη στο Μέτωπο, ο Αρχιεπίσκοπος ΧΡΥΣΑΝΘΟΣ στάθηκε
πνευματικός πατέρας και στοργικός βοηθός στον ίδιο και στην οικογένειά
του. Έτσι σε γράμμα του προς τους ήρωες της Πίνδου και της Βορείου
Ηπείρου, έγραφε : «...Αφήσατε
οπίσω πατέρα και μητέρα και γυναίκα και αδελφούς και αδελφάς και υιούς
και θυγατέρας, και άραντες επ’ ώμων τον Σταυρόν του Χριστού και της
Πατρίδος, απεδύθητε εις τον υπέρ πίστεως και δικαιοσύνης και ελευθερίας
αγώνα. Δια της ανδρείας και του αίματός σας γράφετε τας ωραιοτέρας
σελίδας της εθνικής και παγκοσμίου ιστορίας. Σας θαυμάζομεν και σας
ευλογούμεν».
Ο
Πρωθιεράρχης της Ελλαδικής Εκκλησίας υψώνει στην Αρχιεπισκοπή Αθηνών
την σημαία της χριστιανικής αγάπης, καλώντας όλους όσοι μπορούσαν να
βοηθήσουν και να συμπαρασταθούν στις οικογένειες των στρατευμένων
παιδιών της Ελλάδος. Σε ελάχιστο διάστημα δημιουργείται η περίφημη «Πρόνοια των Στρατευομένων», την
οποία συγκροτεί ένας ωργανωμένος στρατός δυόμιση χιλιάδων (2.500) και
πλέον προσώπων. Γιατροί, δικηγόροι, φαρμακοποιοί, έμποροι και άλλοι,
προσφέρουν αφιλοκερδώς τις καλές τους υπηρεσίες σε εκκρεμείς και
επείγουσες οικογενειακές υποθέσεις των Ελλήνων Μαχητών.
Ο
Αρχιεπίσκοπος επιστρατεύει και στέλνει στο Μέτωπο ικανούς και φλογερούς
κληρικούς, οι οποίοι, με τα κηρύγματα, τις θείες Λειτουργίες, συχνά
μέσα στα χιόνια, και την όλη σεμνή τους παρουσία, εμψύχωναν τον μαχόμενο
Στρατό μας. Εξ άλλου, τα Χριστούγεννα του 1940, ειδικός κληρικός,
απεσταλμένος του Αρχιεπισκόπου, μετέβη στο Μέτωπο και παρέδωσε εκ μέρους
του ΧΡΥΣΑΝΘΟΥ στον Στρατηγό Ιωάννη Πιτσίκα αντίγραφο της αρχαίας Βυζαντινής Εικόνας της Παναγίας Γλυκοφιλούσας και Μεγαλόχαρης, μαζί
με χρυσούς και αργυρούς σταυρούς «προς προστασίαν» του Στρατού μας.
Είναι δε πολύ συγκινητικό ότι σε όλους τους αξιωματικούς και τους
οπλίτες του Μετώπου ο Αρχιεπίσκοπος ΧΡΥΣΑΝΘΟΣ έστειλε την Καινή Διαθήκη
και ένα μικρό αντίγραφο (σε σχήμα τσέπης) της εικόνας της Μεγαλόχαρης με
την ιδιόγραφη αφιέρωσή του : «νικηταί υπό την σκέπην της Παναγίας».
Να
πούμε για τις Παρακλήσεις και τις Δοξολογίες στις οποίες προΐστατο ο
ίδιος ο Αρχιεπίσκοπος ; Να μιλήσουμε για την εντολή του προς τα
Εκκλησιαστικά Συμβούλια της Αρχιεπισκοπής να παραδώσουν τα χρυσά
αφιερώματα των Ναών στην Τράπεζα της Ελλάδος και να διατεθή το αντίτιμό
τους υπέρ των αναγκών της Αεροπορίας ; Να μιλήσουμε για τις επισκέψεις
των τραυματιών στα Νοσοκομεία η στα σπίτια των φονευθέντων ηρώων η για
το ότι ήταν πάντα παρών και ευλογούσε τα λαϊκά συσσίτια ; Με όλα αυτά
και άλλα, που δεν είναι δυνατόν να περιληφθούν στο κείμενο μιας
Εγκυκλίου, ο Αρχιεπίσκοπος ΧΡΥΣΑΝΘΟΣ έλεγε βροντερό το «ΟΧΙ» του, το «ΟΧΙ» της Εκκλησίας στον Ιταλό επιδρομέα. Κι’ όπως χαρακτηριστικά έχει γραφή, «ήτανε ένας Άγγελος. Ένας απεσταλμένος του Θεού στων Ελλήνων τη γη».
-Γ-
Αλλά
ενώ οι νίκες του Στρατού μας στα βουνά της Βορείου Ηπείρου
συνεχίζονταν, αίφνης τον Απρίλιο του 1941, η Ναζιστική Γερμανία,
απρόκλητα, επετέθη εναντίον της Χώρας μας. Γράφτηκε τότε μία νέα
εποποιΐα στα οχυρά της «Γραμμής Μεταξά». Όμως, μετά την κατάρρευση της
Γιουγκοσλαβίας και την προέλαση των χιτλερικών στρατευμάτων στην
Θεσσαλονίκη, τα οχυρά αναγκάστηκαν να συνθηκολογήσουν. Έτσι, ο εχθρός
έφτανε, στις 27 Απριλίου 1941, στην Ελληνική πρωτεύουσα. Τότε, ακριβώς, ο
ΧΡΥΣΑΝΘΟΣ φανέρωσε όλη του την τόλμη. Περιφρονώντας την δύναμη των
επιδρομέων και τις απειλές που του διαβιβάστηκαν, αρνήθηκε να μετάσχη
στην Επιτροπή που θα παρέδιδε την πόλη των Αθηνών στους Γερμανούς. Στις
σχετικές πιέσεις, απάντησε : «Ο
Αρχηγός της Εκκλησίας δεν παραδίδει την πρωτεύουσα της Πατρίδος του εις
ουδένα ξένον. Ο Αρχηγός της Εκκλησίας ένα καθήκον έχει: Να φροντίση δια
την απελευθέρωσίν της». Όταν, κατόπιν, ήλθε μήνυμα από τον Δήμο
Αθηναίων για να τελέση ο Αρχιεπίσκοπος... Δοξολογία (!) στον
Μητροπολιτικό Ναό επί τη εισόδω των Γερμανών κατακτητών στην Αθήνα, ο
ΧΡΥΣΑΝΘΟΣ απάντησε χωρίς περιστροφές, ότι : «Δοξολογία δεν έχει θέσιν
επί τη υποδουλώσει της Πατρίδος μας · η ώρα της Δοξολογίας θα είναι
άλλη», εννοώντας, βέβαια, την ώρα της απελευθερώσεως.
Ακολούθησε
και άλλη ειδοποίηση, ότι ο Γερμανός Στρατιωτικός Διοικητής Φον Στούμμε
ζητεί να τον επισκεφθή. Πράγματι, ο Αρχιεπίσκοπος δέχθηκε τον Στούμμε
και την συνοδεία του στο μέγαρο της Αρχιεπισκοπής αγέρωχος και γαλήνιος,
χωρίς ούτε κάθισμα να του προσφέρη. Μιλώντας δε σε άπταιστα Γερμανικά,
είπε στον Στρατηγό ότι οι Έλληνες μέχρι τώρα αγαπούσαν την Γερμανία,
αλλά μετά την επίθεσή της εναντίον της Χώρας μας δεν την αγαπάει κανείς.
Ο Στρατηγός αντέταξε, ότι στον δρόμο πολλοί μας έρραιναν με άνθη. -
Αυτοί, είπε ο Αρχιεπίσκοπος, βεβαίως δεν ήσαν Έλληνες. Και,
τερματίζοντας την συζήτηση είπε στον Στούμμε, ο οποίος θέλησε να του
υποδείξη να συστήση στον λαό να συνεργασθή αρμονικά και εγκάρδια με τις
στρατιωτικές αρχές Κατοχής : «Η
Ελληνική Εκκλησία ευρέθη πάντοτε παρά το πλευρόν του Ελληνικού λαού εις
τους αγώνας του, αξία της εμπιστοσύνης του. Και να είσθε βέβαιος, ότι
δεν θα παραλείψη να πράξη το καθήκον της και κατά την κρίσιμον αυτήν
περίστασιν».
Τέλος,
όταν εκλήθη να ορκίση την πρώτη κατοχική Κυβέρνηση του Στρατηγού
Τσολάκογλου, απάντησε : «Η Ελληνική Κυβέρνησις, την οποίαν ώρκισα
εξακολουθεί να υφίσταται και να συνεχίζη τον αγώνα εις την Κρήτην. Ως εκ
τούτου, ο Αρχηγός της Εκκλησίας δεν δύναται να ορκίση Κυβέρνησιν σχηματιζομένην υπό την διοίκησιν του εχθρού».
Βέβαια, η σθεναρή του στάση του κόστισε την απομάκρυνσή του από τον αρχιεπισκοπικό θρόνο. Όμως ο ΧΡΥΣΑΝΘΟΣ έγινε ο πνευματικός αρχηγός της Εθνικής Αντιστάσεως στην Ελλάδα. Γιατί
ο μυστικός ασύρματος, με τον οποίο η αγωνιζομένη Ελλάδα επικοινωνούσε
με την Ελληνική Κυβέρνηση στο Εξωτερικό, λειτουργούσε μέσα στο ιστορικό
σπιτάκι του ΧΡΥΣΑΝΘΟΥ στην οδό Σουμελά 4, στην Κυψέλη. Ήταν ο γνωστός
στους μαχητές της Κατοχής «ασύρματος του Δεσπότη», ο
οποίος λειτουργούσε υπό την επίβλεψη του ΧΡΥΣΑΝΘΟΥ μέχρι την
απελευθέρωση, ενώ ματαίως τα ραδιογωνιόμετρα των Γερμανών προσπαθούσαν
να τον ανακαλύψουν. Η τυχόν ανακάλυψή του θα εσήμαινε την άμεση θανατική
εκτέλεση του Αρχιεπισκόπου ΧΡΥΣΑΝΘΟΥ, ο οποίος, εν τούτοις, έλεγε ήδη το δεύτερο βροντόφωνο «ΟΧΙ» στον Γερμανό, τώρα, κατακτητή.
-Δ-
Ιδού,
λοιπόν, αγαπητοί μου Χριστιανοί, γιορτάζουμε πανηγυρικά το έπος του
1940 - 1941, με την μορφή του ηρωϊκού Αρχιεπισκόπου ΧΡΥΣΑΝΘΟΥ να
σελαγίζη και να φωτίζη με το ιλαρό της φως εκείνες τις ανεπανάληπτες
στιγμές, που ζούσε το Γένος των Ελλήνων πριν από 66 χρόνια. Είναι,
όμως, κρίμα, το ότι η Πολιτεία δεν έχει τιμήσει ακόμη τον γενναίο
εκείνο Πρωθιεράρχη με έναν ανδριάντα στην Ελληνική Πρωτεύουσα. Ας
ελπίσουμε ότι δεν θα αργήση να το πράξη, με την συμμετοχή και της
Ελλαδικής Εκκλησίας. Για να αποδοθή ο οφειλόμενος φόρος τιμής στον ήρωα
Αρχιεπίσκοπο ΧΡΥΣΑΝΘΟ, αλλά και για να διδάσκωνται και φρονηματίζωνται
οι επερχόμενες γενεές από το ανεπανάληπτο παράδειγμά του. Ο ίδιος,
πάντως, ετόνιζε : «Αρκεί εις εμέ
η βαθεία ικανοποίησις ότι υπήρξα ο Αρχιεπίσκοπος της ελευθέρας Ελλάδος,
που την εστεφάνωσεν η αμάραντος δάφνη του έπους 1940-1941 !».
Χρόνια
πολλά σε όλους. Η ευχή του μακαριστού Αρχιεπισκόπου ΧΡΥΣΑΝΘΟΥ ας μας
συνοδεύη. Και η μνήμη του, μνήμη εναρέτου Ιεράρχου και σθεναρού εθνικού
αγωνιστή, είθε να είναι αιωνία.
Διάπυρος προς Χριστόν ευχέτης
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ
+ Ο Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανής και Κονίτσης Α Ν Δ Ρ Ε Α Σ
Σχετικά άρθρα: από το αφιέρωμα στην 28η Οκτωβρίου του ορθόδοξου νεανικού περιοδικού "Προς την Νίκην":
