του Μάνου Καραγιάννη* Η λεκάνη της Μαύρης Θάλασσας υπήρξε ανέκαθεν μία γέφυρα επικοινωνίας και εμπορίου ανάμεσα σε λαούς της Ευρασίας. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της ψυχροπολεμικής περιόδου, η περιοχή μετατράπηκε σε πεδίο αντιπαλότητας μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων με αποτέλεσμα να απολέσει τον ιστορικό της ρόλο. Η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης οδήγησε στη δημιουργία τριών νέων παρευξείνιων χωρών (Ρωσία, Ουκρανία, Γεωργία) και την επαναφορά της Μαύρης Θάλασσας στο επίκεντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος.
Ο έλεγχος του πετρελαίου και του φυσικού αερίου αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους συντελεστές ισχύος στο διεθνές σύστημα· η άντληση και εξαγωγή μεγάλων ποσοτήτων υδρογονανθράκων δύναται να συμβάλει στην ανακατανομή ισχύος ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις. Η στρατηγική αξία της Μαύρης Θάλασσας έγκειται στη γεωγραφική της γειτνίαση με τις πετρελαιοφόρες περιοχές της πρώην ΕΣΣΔ και τις μεγάλες ευρωπαϊκές αγορές. Γι’αυτό το λόγο, η κατασκευή αγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου στη λεκάνη της Μαύρης Θάλασσας έχει αυξήσει σημαντικά το ενδιαφέρον των μεγάλων δυνάμεων για τις περιφερειακές εξελίξεις.
Οι παρευξείνιες χώρες αποτελούν πλέον ζώνη ειδικού γεωπολιτικού ενδιαφέροντος για τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις που έχουν επικεντρώσει την προσοχή τους στην ασφάλεια του ενεργειακού τους εφοδιασμού. Αλλά και οι ΗΠΑ επιδιώκουν συστηματικά την ενεργειακή προσέγγιση των παρευξείνιων χωρών, όπως εξάλλου φανερώνει η ένταξη της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας στο ΝΑΤΟ και η έντονη παρουσία αμερικανών πετρελαϊκών εταιρειών στην περιοχή.
Για την Άγκυρα, η ενεργειακή συνεργασία με τις εν λόγω χώρες αποτελεί μία ευκαιρία να αναδειχτεί ο ρόλος της Τουρκίας ως περιφερειακής δύναμης. Από την άλλη, η Ρωσία εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τη Μαύρη Θάλασσα ως το μαλακό της υπογάστριο και ως εκ τούτου αντιτίθεται σε οποιαδήποτε προσπάθεια ανάμειξης εξωγενών δυνάμεων στα ενεργειακά τεκταινόμενα της περιοχής χωρίς τη συγκατάθεση της.
Σε αυτό το σύνθετο ενεργειακό παιχνίδι, η Ελλάδα δεν μπορεί να παραμένει απούσα. Η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να αναλάβει νέες πρωτοβουλίες για την υλοποίηση του αγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη, ώστε να γίνει η χώρα κόμβος διοχέτευσης του ρωσικού ‘μαύρου χρυσού’ στην ευρωπαϊκή αγορά.
Για την ελληνική πλευρά, η κατασκευή του αγωγού δύναται να αλλάξει ριζικά το οικονομικό τοπίο στο Νομό Έβρου και κατά επέκταση στην περιοχή της Δυτικής Θράκης. Η δημιουργία μερικών εκατοντάδων θέσεων εργασίας θα ανακουφίσει την τοπική κοινωνία που πλήττεται από υψηλή ανεργία. Τα διαμετακομιστικά τέλη (35 εκ. ευρώ ετησίως), αν επενδυθούν σωστά, θα δώσουν νέα πνοή στην τοπική οικονομία. Μεσοπρόθεσμα, η λειτουργία του αγωγού θα οδηγήσει αναπόφευκτα στην επέκταση του λιμανιού της Αλεξανδρούπολης και τη δημιουργία ενός νέου διυλιστηρίου που θα τροφοδοτεί την τοπική αγορά και γειτονικές χώρες με πετρελαϊκά προϊόντα σε ανταγωνιστικές τιμές.
Πέρα όμως από τα οικονομικά οφέλη, η υλοποίηση του έργου θα εξισορροπήσει ως ένα βαθμό την πρόσφατη γεωπολιτική αναβάθμιση της Τουρκίας σε κόμβο διοχέτευσης του πετρελαίου της Κασπίας στην παγκόσμια αγορά. Επιπλέον, ο αγωγός θα θωρακίσει πολιτικά τη νευραλγική περιοχή της Δυτικής Θράκης σε μία εποχή που πυκνώνουν ανησυχητικά τα σύννεφα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις με αφορμή τη δήθεν καταπίεση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων της Μουσουλμανικής μειονότητας.
*Επίκουρος Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων Πανεπιστημίου Μακεδονίας, συνεργάτης ΕΛ.Κ.Ε.Δ.Α.
