Οι Σανταίες δεν ήσαν συνηθισμένες γυναίκες, είχαν αρετές και ιδιαιτερότητες που δεν τις βρίσκουμε στον υπόλοιπο Πόντο.
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι παλαιότεροι ιστοριογράφοι του Πόντου, όταν αναφέρονται στην Σάντα κάνουν ιδιαίτερη αναφορά στις γυναίκες της, τονίζοντας την αρετή, την ανδρεία και την εργατικότητά τους.
Αναφέρω λοιπόν σχετικά αποσπάσματα από τα γραφόμενα παλαιοτέρων συγγραφέων και ιστοριογράφων:
Ο Περικλής Τριανταφυλλίδης, στο έργο του «Η εν Πόντω ελληνική φυλή» Αθήναι 1866 σελ. 60, αναφέρει:
«… Η Σουμελά είχε εις εκκλησιαστικήν αυτής δικαιοδοσίαν και το χωρίων Σάντα, τρέφον αρειμανίους ου μόνον τους άνδρας αλλά και τας γυναίκας, οπλοφορούσαν καθ’ όλον το έτος, εν απουσία των ανδρών…»
Ο Σανταίος Φίλιππος Χειμωνίδης, στο έργο του «Ιστορία και στατιστική της Σάντας», Αθήναι 1902, σελ. 141-142, γράφει:
«…Καθ’ όλον το διάστημα της απουσίας των ανδρών αι γυναίκες ως άλλαι Σπαρτιάτιδες είναι οι διευθυνταί των οίκων, αυταί περί αυτού φροντίζουσαι. Η φιλεργία των γυναικών ιδία είναι παραδειγματική…»
Σε άλλο σημείο: «Άλλαι αρεταί κοσμούσαι την Σανταίαν ‘κοδέσποιναν είναι η κοσμιότηες και η αυστηρότηες των ηθών, η πίστις εις την οικογένειαν και η σοβαρότητης…»
Ο Κ. Παπαμιχαλόπουλος, στο έργο του «Περιηγήσις εις τον Πόντο» Αθήνα 1903, σελ. 140-141 γράφει:
«Αι Σανταίαι γυναίκες φημίζονται ως συνεταί, ανδρείαι και εργατικαί. Κατά την απουσία των ανδρών αυταί φροντίζουσι περί πάντων εν τω οίκω και ταις έξω εργασίαις φορούσι δ’ αυταί εν ώρα ανάγκης τα όπλα των ανδρλων προς φύλαξιν της τιμής αυτών και προς υπεράσπισιν και άμυναν της οικογενειακής περιουσίας. Και κατά τα άλλα δε κέκτηναι αι Σανταίαι γυναίκες απάσας τας αρετάς των καλών συζύγων…»
Τέλος, ο Δ.Η. Οικονομίδης, στο έργο του «Ο Πόντος και τα δίκαια του εν αυτώ ελληνισμού», Αθήναι 1920, σελ. 28, μας πληροφορεί:
«…Αι Σανταίαι είναι εύσωμοι και τολμηραί ως οι άνδρες των. Εξησκημέναι εις την χρήσιν των όπλων, οπλοφορούσι και αυταί εν ώρα ανάγκης. Ηνδραγάθησαν πολλάκις αύται και μέγαν έδειξαν ηρωισμόν, ώστε δικαίως δύνανται να θεωρώνται ως άλλαι Αμαζόνες…»
Στοιχεία που επέδρασαν στη δημιουργία του χαρακτήρα τηςΤρία είναι τα σημαντικότερα στοιχεία που επέδρασαν ώστε να δημιουργήσει η Σανταία έναν ιδιαίτερα ξεχωριστό χαρακτήρα:
1) Ο φυσικός περίγυρος
2) Οι διαρκείς συγκρούσεις των Σανταίων με Τούρκους και άλλα βαρβαρικά φύλα.
3) Ο τρόπος ζωής των Σανταίων.
Φυσικός Περίγυρος
Η Σανταία έζησε σε μια περιοχή με πανέμορφη, παραδεισένια φύση, σε μια περιοχή τριγυρισμένη από βαθυπράσινα ελατόδασα, με βαθιά φαράγγια, όμορφες ρεματιές και άφθονα κρύα νερά.
Όλος αυτός ο μαγευτικός φυσικός περίγυρος, της έδωσε μια διάθεση ρομαντισμού και της χάρισε λεβεντιά, περηφάνια και προπαντός καλή υγεία. Ήσαν όλες ροδομάγουλες, γεμάτες σφρίγος και ζωή, γεροδεμένες, σωστές αντρογυναίκες.
Επειδή η Σάντα ήταν τόπος ορεινός, απροσπέλαστος, απομονωμένος γεωγραφικά, οι Σανταίες δεν δέχτηκαν επιδράσεις ή επιμειξίες από αλλόφυλους γειτονικούς λαούς.
Συγκρούσεις Σανταίων με Τούρκους και αλλόφυλουςΟι Σανταίοι για να μπορέσουν να επιβιώσουν ήσαν αναγκασμένοι να συγκρούονται διαρκώς με Τούρκους και αλλόφυλους.
Υπήρξε ο πολεμικώτερος λαός του Ανατολικού Πόντου. Αγάπησαν με πάθος την ελευθερία και αντιστάθηκαν αιώνες ολόκληρους στους εχθρούς για να κρατήσουν τον ελληνισμό, την ορθοδοξία, την αυτονομία και το απάτητο του τόπου τους.
Στους αγώνες αυτούς οι γυναίκες δεν έμειναν αμέτοχες. Πότε δίπλα στους άνδρες και πότε μόνες τους, αντιμετώπισαν πολλές φορές τους Τούρκους σαν άλλες Σουλιώτισσες!
Από την εφηβική τους ακόμη ηλικία συνήθιζαν στην σκληραγωγία και στην χρήση όπλων. Το μεγαλύτερο διάστημα του χρόνου ζούσαν μόνες, χωρίς την παρουσία των ανδρών που ήσαν υποχρεωμένοι να ξενιτεύονται.
Για τον λόγο αυτό ήσαν αναγκασμένες να γνωρίζουν την χρήση όπλων, ώστε σε περίπτωση ανάγκης να είναι έτοιμες για την υπεράσπιση της οικογένειας και της περιουσίας από ληστρικές συμμορίες Τούρκων που λυμαίνονταν τον τόπο.
Κάτω από τις συνθήκες αυτές ήταν επόμενο να γίνουν ατρόμητες, γενναίες και ηρωικές πολεμίστριες.
Τρόπος ζωής των Σανταίων
Όταν λέμε τρόπος ζωής των Σανταίων εννοούμε κυρίως τον αναγκαστικό ξενιτεμό των ανδρών που σημάδεψε καταλυτικά την ζωή των γυναικών που ήσαν αναγκασμένες να ζουν χωρίς την παρουσία του άνδρα.
Πληγή αγιάτρευτη ο ξενιτεμός, μισός θάνατος, άφησε στην ψυχή της Σανταίας ένα αίσθημα βαθιάς θλίψης και πικρού πόνου, ενώ παράλληλα την έκανε ανθεκτική, καρτερική, με χαλύβδινη ψυχική αντοχή! [...]
Η όμορφη και ‘περήφανη βουνίσια πολιτεία, η αδούλωτη, ηρωική, λεβεντογέννα Σάντα, είχε ένα, αλλά μεγάλο μειονέκτημα:
Δεν μπορούσε να θρέψει τα παιδιά της!
Το έδαφος της άγονο, το κλίμα της ψυχρό, αδύνατη επομένως η καλλιέργεια της γης. Τα ελάχιστα δημητριακά και η κάποια κτηνοτροφία δεν ήσαν αρκετά. Δεν έμενε παρά μόνο ο δρόμος της σκληρής ξενιτιάς. Δρόμος πικρός, οδυνηρός και κάποτε μοιραίος! […]
Από τη στιγμή εκείνη της αναχώρησης άρχιζαν τα βάσανα της Σανταίας γυναίκας. Στο χωριό μένανε μόνο οι γέροι, τα παιδιά και οι γυναίκες. Όλο το βάρος, όπως ήταν φυσικό, έπεφτε στις γυναικείες πλάτες.
Αυτή άντρας, αυτή και γυναίκα. Αυτή πατέρας, μάνα και αδελφή και νύφη και κόρη. Ο στυλοβάτης του σπιτιού!
Φρόντιζε τα παιδιά, τους γέρους, το σπίτι. Περιποιότανε τα ζώα, τους κήπους. Κουβαλούσε ξύλα και χόρτα από το βουνό κι έπαιρνε επάνω της όλη την ευθύνη και το βάρος του σπιτιού. Δούλευαν ακατάπαυστα.
Ακόμη και οι έγκυες δούλευαν ως την ώρα της γέννας τους. Χαρακτηριστική ήταν η έκφραση:
Η κοιλία ‘ς σο στόμαν, το σαλάκ ‘ς σην ράχιαν και τ’ ορτάρ ‘ς σα χέρα ‘τ’ς»
(Η κοιλιά στο στόμα, φορτωμένη ξύλα και πλέκει και την κάλτσα της).
(Από το εξαιρετικό βιβλίο της Πόπης Τσακμακίδου – Κωτίδου «Οι γυναίκες της Σάντας του Πόντου» εκδόσεων Αδελφών Κυριακίδη)
http://ellhnides.blogspot.com/ http://eoniaellhnikhpisti.blogspot.com/Το αλίευσα ΕΔΩ http://www.elzoni.gr/html/ent/372/ent.12372.asp
