Μελέτης Η. Μελετόπουλος
Ο κύκλος των οικονομικών αναλυτών που υποστηρίζουν ότι η Ελλάδα θα αποφύγει την δημοσιονομική κατάρρευση περιορίζεται ήδη στους ενδιαφερόμενους Ευρωπαίους ιθύνοντες (Τρισέ, Ρέν κλπ.),που ανησυχούν μήπως η πτώχευση της χώρας συμπαρασύρει το ευρωπαϊκό οικονομικό οικοδόμημα. Οι υπόλοιποι (Αμερικανοί, Βρεταννοί κλπ.),καθώς και οι ανεξάρτητοι αναλυτές, προεξοφλούν πλέον την αποτυχία. Θεωρούν ότι το ελληνικό υφεσιακό σπιράλ, συνοδευόμενο από την ανικανότητα του πολιτικού συστήματος να πατάξει την διαφθορά, να περιστείλει τις δαπάνες, να περιορίσει δραστικά τον κρατικό τομέα και να δρομολογήσει κάποια ανάπτυξη νέου τύπου θα οδηγήσουν αργά ή γρήγορα(μάλλον γρήγορα) σε χρεωκοπία, ελεγχόμενη ή ανεξέλεγκτη. Μάλιστα ορισμένοι προεξοφλούν και βίαιες κοινωνικές συγκρούσεις.
Δύσκολα μπορεί κανείς να φαντασθεί πώς θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίες στο γνωστό αποτυχημένο μοντέλο ανάπτυξης της Μεταπολίτευσης, που βασιζόταν στον τριτογενή τομέα και στο δημόσιο. Ο τριτογενής τομέας ήδη συρρικνούται δραματικά και παράγει πλέον μαζικά στρατιές ανέργων, ενώ το δημόσιο θα αντιμετωπίσει σύντομα την πίεση για απολύσεις και μονίμων δημοσίων υπαλλήλων, με την μέθοδο των αναγκαστικών μετατάξεων, της κατάργησης οργανικών θέσεων και της πρόωρης συνταξιοδότησης.
Δύσκολα μπορεί κανείς να φαντασθεί πώς θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίες στο γνωστό αποτυχημένο μοντέλο ανάπτυξης της Μεταπολίτευσης, που βασιζόταν στον τριτογενή τομέα και στο δημόσιο. Ο τριτογενής τομέας ήδη συρρικνούται δραματικά και παράγει πλέον μαζικά στρατιές ανέργων, ενώ το δημόσιο θα αντιμετωπίσει σύντομα την πίεση για απολύσεις και μονίμων δημοσίων υπαλλήλων, με την μέθοδο των αναγκαστικών μετατάξεων, της κατάργησης οργανικών θέσεων και της πρόωρης συνταξιοδότησης.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι διέξοδοι για το ελληνικό εργατικό δυναμικό είναι οι εξής τρεις:
1.η μετανάστευση
2.η επιστροφή στην αγροτική οικονομία
3.η δημιουργία εξαθλιωμένων μαζών στην Αθήνα και σε μικρότερο βαθμό στις άλλες μεγάλες πόλεις.
1.η μετανάστευση
2.η επιστροφή στην αγροτική οικονομία
3.η δημιουργία εξαθλιωμένων μαζών στην Αθήνα και σε μικρότερο βαθμό στις άλλες μεγάλες πόλεις.
1.Η μετανάστευση είναι σήμερα πολύ πιο δυσχερής απ’ ό,τι συνέβαινε τις δεκαετίες του ’50 και του ’60.Τότε τα ισχυρά βιομηχανικά έθνη της Δύσης ανοικοδομούσαν την βιομηχανία τους και χρειάζονταν φθηνό εργατικό δυναμικό. Σήμερα, αντιθέτως, ο δυτικός κόσμος βρίσκεται σε βαθειά ύφεση και η απορροφητικότητά του είναι ελάχιστη. Ένα μικρό μόνον ποσοστό των χιλιάδων Ελλήνων που ήδη αναζητούν εργασία στο εξωτερικό θα επιτυχούν να εγκατασταθούν μόνιμα, με σταθερή εργασία και με άδεια παραμονής, σε κάποια ευρωπαϊκή χώρα.
2.Η επιστροφή στην αγροτική οικονομία θα συντελεσθεί μαζικά, υπό το φάσμα του λιμού. Άνεργοι, νεόπτωχοι, απολυμένοι, όσοι εξάντλησαν τα αποθεματικά τους και εκποίησαν περιουσιακά στοιχεία, κατανάλωσαν δηλαδή το συσσωρευμένο «λίπος» τους, θα καταφύγουν στην επαρχία ως ύστατο καταφύγιο επιβίωσης. Θα πραγματοποιηθεί δηλαδή η αντίστροφη μέτρηση της κίνησης που συντελέσθηκε την περίοδο 1950-1990,όταν οι πληθυσμοί της επαρχίας συνέρρευσαν στην Αθήνα για να διορισθούν στο δημόσιο ή να εργασθούν στις δυσανάλογα εκτεταμένες υπηρεσίες. Αυτή η κίνηση, εφ’ όσον συνεχίσει να κυβερνά την χώρα το παρόν διεφθαρμένο και ανίκανο πολιτικό σύστημα ,θα συντελεσθεί άναρχα και σπασμωδικά. Οι νεοαστοί θα πρέπει να γίνουν νέο-αγρότες, χωρίς να διαθέτουν -ιδίως οι ηλικίες κάτω των τριανταπέντε- καμμία σχετική εμπειρία, ούτε κάν παράσταση της αγροτικής ζωής, της έννοιας της χειρωνακτικής εργασίας, του μόχθου και της παραγωγής. Το βιοτικό τους επίπεδο θα πέσει δραματικά, θα αναγκασθούν να προσαρμοσθούν σε συνθήκες ζωής και εργασίας αδιανόητες για τα έως σήμερα δεδομένα τους.
3.Όσοι όμως δεν διαθέτουν οικογενειακά αγροτεμάχια, ελιές, χωράφια και κάποιο σπίτι στην επαρχία, άρα δεν μπορούν να μετοικήσουν, θα αναγκασθούν να παραμείνουν στην Αθήνα(στην Θεσσαλονίκη λιγώτερο, διότι διαθέτει άμεση πρόσβαση στην ύπαιθρο).Θα σχηματισθεί έτσι μία στρατιά ανέργων, με ολοένα αυξανόμενες δυσκολίες επιβίωσης, που θα ζούν εκποιώντας τα υπολείμματα της οικογενειακής περιουσίας τους, δάνεια χωρίς προοπτική εξόφλησης ή και καταφεύγοντας σε συσσίτια (αντιλαμβάνεται κανείς την τρομακτική αύξηση της εγκληματικότητας, της επαιτείας, της τοκογλυφίας, της εξαθλίωσης, της ανασφάλειας κλπ.).
Όλα αυτά, που πριν από μόλις μία διετία θα συνιστούσαν ένα εφιαλτικό σενάριο επιστημονικής φαντασίας, σήμερα είναι ήδη πραγματικότητα. Η μαζική μετανάστευση ήδη εκδηλώνεται, αφού σύμφωνα με πρόσφατες δημοσιευμένες έρευνες το 40% των νέων αναζητά εργασία στο εξωτερικό. Η επιστροφή στην ύπαιθρο έχει ήδη αρχίσει να συντελείται, ακόμη βραδέως, αλλά είναι στο επίκεντρο της συζήτησης στα νοικοκυριά ως ύστατη λύση. Την δημιουργία εξαθλιωμένης μάζας προαναγγέλλουν η εκτόξευση της ανεργίας ,οι μαζικές χρεωκοπίες μικρομεσαίων επιχειρήσεων και η δραστική συρρίκνωση του δημοσίου.
Ο τεράστιος κοινωνικός μετασχηματισμός που βρίσκεται μπροστά μας έχει οπωσδήποτε εξυγιαντικό χαρακτήρα. Αυτήν την στιγμή συντελείται ο θάνατος μίας παρασιτικής, υπερκαταναλωτικής κοινωνίας, με την χαμηλότερη παραγωγικότητα στην Ευρώπη, η ευημερία της οποίας βασιζόταν σε δανεικά. Η πτώχευση θα επαναφέρει τον Ελληνικό λαό στην πραγματικότητα. Η οικονομική δομή θα επανεύρει την ισορροπία της(ανεπτυγμένος πρωτογενής τομέας, κάποιος μεταποιητικός δευτερογενής, συρρικνωμένος τριτογενής, περιορισμένο κράτος). Η πτώση του βιοτικού επιπέδου σε επίπεδα της δεκαετίας του ’60 θα επαναφέρει νοοτροπίες και ήθη που θεωρήθηκαν «ξεπερασμένα» από μία κοινωνία που φαντασιώθηκε συλλογικά ότι ζει σε συνθήκες Μανχάτταν. Η ύβρις, ως γνωστόν, φέρνει την νέμεσι, η οποία οδηγεί στην κάθαρσι.
Το πρόβλημα είναι ότι τέτοιοι μείζονες μετασχηματισμοί διεκπεραιώνονται κατά κανόνα μέσα από βίαιες κοινωνικές συγκρούσεις και πολιτική αποσταθεροποίηση. Το σημερινό πολιτικό σύστημα αδυνατεί να οργανώσει, να σχεδιάσει ή έστω να αντιμετωπίσει την μετάβαση από την χρεωκοπημένη Ελλάδα της Μεταπολίτευσης σε κάποιο νέο τύπο κοινωνικού σχηματισμού. Γρήγορα θα απαξιωθεί συλλογικά και το πολιτικό κενό θα διεκδικήσουν δυναμικά τα άκρα. Ήδη η άκρα αριστερά εξαγγέλλει ρητά την «ανατροπή του καπιταλισμού» μέσα στο επερχόμενο κλίμα οικονομικής κατάρρευσης και κοινωνικής αναταραχής. Ασχέτως των (μάλλον ανύπαρκτων)δυνατοτήτων υλοποίησης μίας παρόμοιας πρόθεσης, αυτά όλα είναι ενδεικτικά μιάς νέας εποχής έντασης που επέρχεται.
Ο Μελέτης Η. Μελετόπουλος είναι Διδάκτωρ Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών Πανεπιστημίου Γενεύης.
Ο τεράστιος κοινωνικός μετασχηματισμός που βρίσκεται μπροστά μας έχει οπωσδήποτε εξυγιαντικό χαρακτήρα. Αυτήν την στιγμή συντελείται ο θάνατος μίας παρασιτικής, υπερκαταναλωτικής κοινωνίας, με την χαμηλότερη παραγωγικότητα στην Ευρώπη, η ευημερία της οποίας βασιζόταν σε δανεικά. Η πτώχευση θα επαναφέρει τον Ελληνικό λαό στην πραγματικότητα. Η οικονομική δομή θα επανεύρει την ισορροπία της(ανεπτυγμένος πρωτογενής τομέας, κάποιος μεταποιητικός δευτερογενής, συρρικνωμένος τριτογενής, περιορισμένο κράτος). Η πτώση του βιοτικού επιπέδου σε επίπεδα της δεκαετίας του ’60 θα επαναφέρει νοοτροπίες και ήθη που θεωρήθηκαν «ξεπερασμένα» από μία κοινωνία που φαντασιώθηκε συλλογικά ότι ζει σε συνθήκες Μανχάτταν. Η ύβρις, ως γνωστόν, φέρνει την νέμεσι, η οποία οδηγεί στην κάθαρσι.
Το πρόβλημα είναι ότι τέτοιοι μείζονες μετασχηματισμοί διεκπεραιώνονται κατά κανόνα μέσα από βίαιες κοινωνικές συγκρούσεις και πολιτική αποσταθεροποίηση. Το σημερινό πολιτικό σύστημα αδυνατεί να οργανώσει, να σχεδιάσει ή έστω να αντιμετωπίσει την μετάβαση από την χρεωκοπημένη Ελλάδα της Μεταπολίτευσης σε κάποιο νέο τύπο κοινωνικού σχηματισμού. Γρήγορα θα απαξιωθεί συλλογικά και το πολιτικό κενό θα διεκδικήσουν δυναμικά τα άκρα. Ήδη η άκρα αριστερά εξαγγέλλει ρητά την «ανατροπή του καπιταλισμού» μέσα στο επερχόμενο κλίμα οικονομικής κατάρρευσης και κοινωνικής αναταραχής. Ασχέτως των (μάλλον ανύπαρκτων)δυνατοτήτων υλοποίησης μίας παρόμοιας πρόθεσης, αυτά όλα είναι ενδεικτικά μιάς νέας εποχής έντασης που επέρχεται.
Ο Μελέτης Η. Μελετόπουλος είναι Διδάκτωρ Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών Πανεπιστημίου Γενεύης.
