Δημήτρης Νατσιός
Αν και διδάσκω σε μεγάλες τάξεις του δημοτικού σχολείου, εν τούτοις στρώθηκα και μελέτησα επισταμένως τα βιβλία γλώσσας των μικρότερων τάξεων -Α΄, Β΄, Γ΄- και κυρίως της Α’ δημοτικού. Θεωρώ την Α΄ δημοτικού την σπουδαιότερη τάξη του σχολείου. Στην πρώτη εντυπώνονται ανεξίτηλα στην μνήμη του παιδιού βασικές αρχές και δεξιότητες. Δραστικότατα επιπλέον επιδρούν στο παιδί της ηλικίας αυτής ο δάσκαλος και το «αναγνωστικό». Στα βιβλία γλώσσας αποτυπώνεται εναργέστατα το ποιόν της κοινωνίας στην οποία καλείται το μικρό παιδί να ενηλικιωθεί.
Ξεφυλλίζοντας τα γλωσσικά εγχειρίδια της Α΄ δημοτικού εντυπωσιάζεσαι από τον μεγάλο αριθμό δράσεων με ζώα διαφόρων ειδών: κατοικίδια, άγρια ζώα του δάσους, πτηνά, ερπετά, ζώα αγρίων τροπικών χωρών, ζώα της θάλασσας, ακόμα και ζωύφια. Η εκμάθηση των γραμμάτων της αλφαβήτας γίνεται μέσω κάποιων ολιγόστιχων ποιημάτων στα οποία πρωταγωνιστούν μόνο ζώα. Έχουμε, τρόπον τινά, μια «ζωοκεντρική» αντίληψη ως προς τον τρόπο πρόσκτησης της μητρικής γλώσσας.
Παραθέτω κάποια παραδείγματα. Ας προσεχθούν οι ευφάνταστοι και εξωπραγματικοί συνδυασμοί διαφορετικών ζώων σε κοινές δράσεις.
Σελ. 25. «Γλώσσα», Α΄ Δημοτικού: «Ταξιδεύω με το τρένο/ τρέχω, τρέχω δίχως φρένο./ Και ο αετός φωνάζει: /Ε, ε, Τιτίνα, πάτα γκάζι».
Σελ. 29. «Ένα μυστήριο ελικόπτερο είδα/ χθες στην εφημερίδα./ Είχε ελέφαντα πιλότο,/ για τιμόνι ένα μπισκότο».
Σελ. 31. «Σαλιγκάρι, σαλιγκάρι,/ μήπως να σε πω Σαλιάρη;/ Μήπως Τάσο; Μήπως Σούλη;/ Μήπως να σε πω Σπιτούλη».
Σελ. 33. «Τι να έχει το πακέτο;/ Μήπως κόκορα καρότα;/ Μήπως μια μεγάλη κότα;/ Κι άμα έχει καναρίνι;/ Ένα γλέντι που θα γίνει!»
Σελ. 38. «Ρινόκερος και κόκορας/ κότα, αετός και κόρακας/ παρέα περπατάνε/ σε παραλία πάνε».
Σελ. 53. «Γιατί γελάνε οι ακρίδες,/ οι γορίλες κι οι γαρίδες;/ Γιατί η γάτα κάνει μάγια/ για να γίνει κουκουβάγια».
Σελ. 57. «Να ‘χανα, τι να ‘χανα,/ να ‘χανα τα λάχανα./ Αχ, με τόσα χάχανα/ έχασα τα λάχανα». (Εξαιρετική η έμπνευση, αντικατοπτρίζει εναργέστατα το «Νέο Σχολείο». Για χάχανα και λάχανα...).
Σελ. 63. «Τι ουρά να μου ταιριάζει/ φουντωτή ή πουπουλένια;/ Μια ουρά με μαύρες βούλες/ ή με κόκκινες καρδούλες;».
Σελ. 65. «Με ένα παπούτσι για καράβι/ ταξιδεύει το κουτάβι./ Κάνει τα χέρια του χωνί,/ βάζει δυνατή φωνή./- Το καράβι μου βουλιάζει/ κι όπου να ‘ναι σκοτεινιάζει».
Σελ. 67. «Δε φοβάμαι το σκοτάδι/ είμαι δυνατό κουτάβι./ Οι αστραπές δε με τρομάζουν/ κι οι βροντές με διασκεδάζουν».
Ολόκληρο το τεύχος της «Γλώσσας» κινείται σ’ αυτούς τους ...εξωφρενικούς ρυθμούς. Ποιηματάκια, σαχλοειδή πολλές φορές, τα οποία σκαρφίστηκαν οι συγγραφείς και πρωταγωνιστές, σε απίθανους, εξωτικούς συνδυασμούς, μόνο ζώα. Φαίνεται ότι οι στιχοπλόκοι συγγραφείς των βιβλίων πάσχουν από άκρατη ζωοφιλία. Το βιβλίο συνοδεύεται από «Τετράδιο Εργασιών».
Στη σελ. 19, συμπληρώνοντας με τα σωστά γράμματα ορισμένα κενά, σε σχετική άσκηση, τα παιδιά μαθαίνουν πως «οι φίλοι της κότας Τιτίνας είναι ο αετός, ο βάτραχος και η νυχτερίδα(!), καλύτερος φίλος όμως ο αετός».
Στη σελ. 63, τα παιδιά πληροφορούνται ότι «στο χορό της νεράιδας πήγαν ζώα, όπως: το ελάφι και η φώκια, όπως και το φίδι(!), ενώ απουσίαζαν (άγνωστο για ποιο λόγο) η αλεπού, η αρκούδα και ο γάιδαρος».
Στη σελ. 29. Ο ποντικός προσκαλεί για φαγητό την οχιά, τον παπαγάλο και το άλογο. Στη σελ. 45 ο παπαγάλος χάθηκε και τον ψάχνουν ένας γορίλας, το άλογο και ο ιπποπόταμος.
Στη σελ. 49, το σκουλήκι, έμπλεον ποιητικού οίστρου, λέει στη γάτα: «χαλάλι σου τα λάχανα,/ για τόσα χάχανα».
Στο βιβλίο «Γλώσσας», στο δεύτερο τεύχος, συνεχίζεται η λογοτεχνική περιδιάβαση στο βασίλειο των ζώων και λοιπών πλασμάτων του ματαίου τούτου κόσμου, «ερπετά ων ουκ εστιν αριθμός, ζώα μικρά μετά μεγάλων».
Σελ. 30-31. Στη συνέλευση των ζώων με θέμα «συζήτησης» την ανεύρεση ενός θησαυρού, μετέχουν η σαύρα, ο ταύρος, το μυρμήγκι, ο κόκορας, ο βάτραχος, ο σκύλος, ο ποντικός και η γάτα.
Στη σελ. 34, μετά από ένα ταξίδι που έκανε ο παπαγάλος στην Αφρική, καλεί με γραπτή πρόσκληση, το κείμενο της οποίας παρατίθεται στο βιβλίο, τους φίλους του, δηλαδή τον βάτραχο, τον ποντικό, την κότα, αλλά και τη γάτα, για να τους δώσει τα διάφορα δώρα που έχει φέρει.
Σελ. 45. Στη μεγάλη γιορτή γνωριμίας με τους νέους γείτονες της που έκανε η «καφετιά» αράχνη, παρευρέθησαν το ποντίκι, το κουτάβι, το παγώνι, δύο γάτες, το κουνούπι κα το φίδι.
Στη σελ. 46, διαβάζουμε ότι «η γειτόνισσα αράχνη και η οικογένειά της είναι ακροβάτες. Η καφετιά αράχνη πηδάει με αλεξίπτωτο. Ενώ η μαύρη τρέχει με ποδήλατο».
Στην επόμενη σελίδα (47) μαθαίνουμε τα επαγγελματικά όνειρα των «ζωντανών». «Ο σκύλος θέλει να γίνει κολυμβητής. Ο ποντικός γυμναστής. Ο παπαγάλος παλαιστής. Ο βάτραχος ποδηλάτης και ο κόκορας διαιτητής».
Σελ. 52. Κατά την επιστροφή του από την Αφρική το χελιδόνι δεν ξέχασε «να φέρει και μια φωτογραφία της ζέβρας», καλώντας τους φίλους του να το βοηθήσουν να φτιάξει τη φωλιά του.
Σελ. 68 πάλι προσκλητήρια ζώων. Ο Μολύβιος προσκαλεί για «λογοτεχνική βραδιά» τα ζώα: γάτα, βάτραχο, κουκουβάγια, νυχτερίδα, μυρμήγκι, χελώνα, λαγό, φίδι, παπαγάλο, σκαντζόχοιρο.
Και το δεύτερο τεύχος της «Γλώσσας», το οποίο περιέχει πεζά ως επί το πλείστον κείμενα, πρωταγωνιστούν ζώα. (Παγκόσμιος πρωτοτυπία και αυτή. «Νέο Σχολείο» με βιβλία που παραπέμπουν στην «φάρμα των ζώων»). Παντελής ανατροπή του παραδοσιακού για μας τους Έλληνες τρόπου Παιδείας, που ήθελε τις αξίες σαρκωμένες και βιωμένες σε πρόσωπα (προσωποκεντρική). Ελάχιστα, ανύπαρκτα τα κείμενα με ανθρωποκεντρική αναφορά. Πού πήγε η ανθρωποποιός αποστολή της Παιδείας; Και ποιείς άνθρωπο προβάλλοντας άνθρωπο και όλες τις τιμαλφείς αξίες που τον δορυφορούν. Ανύπαρκτη η οικογένεια, το ευλογημένο καταφύγιο και έσχατο κάστρο για διάπλαση χαρακτήρα. Προγραμμένες η φιλοπατρία, η πίστη, το φιλότιμο, η εργατικότητα και η εντιμότητα. Πώς να τις διδάξεις με οχιές και ποντίκια; Κείμενα ανόητα, άνευρα, φλύαρα, άψυχα, μια ακατάσχετη και κουραστική παράθεση συμβάντων από την υποτίθεται «ζωή των ζώων». Βιβλία – ντοκιμαντέρ. Τα παιδιά μας φωνάζουν «άνθρωπον ουκ έχω» και εμείς τους μαθαίνουμε τα πρώτα και κρισιμότερα «γράμματα» με βατράχια, φίδια και κουνούπια... Αντίβαρο
Το αλίευσα ΕΔΩ
Αν και διδάσκω σε μεγάλες τάξεις του δημοτικού σχολείου, εν τούτοις στρώθηκα και μελέτησα επισταμένως τα βιβλία γλώσσας των μικρότερων τάξεων -Α΄, Β΄, Γ΄- και κυρίως της Α’ δημοτικού. Θεωρώ την Α΄ δημοτικού την σπουδαιότερη τάξη του σχολείου. Στην πρώτη εντυπώνονται ανεξίτηλα στην μνήμη του παιδιού βασικές αρχές και δεξιότητες. Δραστικότατα επιπλέον επιδρούν στο παιδί της ηλικίας αυτής ο δάσκαλος και το «αναγνωστικό». Στα βιβλία γλώσσας αποτυπώνεται εναργέστατα το ποιόν της κοινωνίας στην οποία καλείται το μικρό παιδί να ενηλικιωθεί.
Ξεφυλλίζοντας τα γλωσσικά εγχειρίδια της Α΄ δημοτικού εντυπωσιάζεσαι από τον μεγάλο αριθμό δράσεων με ζώα διαφόρων ειδών: κατοικίδια, άγρια ζώα του δάσους, πτηνά, ερπετά, ζώα αγρίων τροπικών χωρών, ζώα της θάλασσας, ακόμα και ζωύφια. Η εκμάθηση των γραμμάτων της αλφαβήτας γίνεται μέσω κάποιων ολιγόστιχων ποιημάτων στα οποία πρωταγωνιστούν μόνο ζώα. Έχουμε, τρόπον τινά, μια «ζωοκεντρική» αντίληψη ως προς τον τρόπο πρόσκτησης της μητρικής γλώσσας.
Παραθέτω κάποια παραδείγματα. Ας προσεχθούν οι ευφάνταστοι και εξωπραγματικοί συνδυασμοί διαφορετικών ζώων σε κοινές δράσεις.
Σελ. 25. «Γλώσσα», Α΄ Δημοτικού: «Ταξιδεύω με το τρένο/ τρέχω, τρέχω δίχως φρένο./ Και ο αετός φωνάζει: /Ε, ε, Τιτίνα, πάτα γκάζι».
Σελ. 29. «Ένα μυστήριο ελικόπτερο είδα/ χθες στην εφημερίδα./ Είχε ελέφαντα πιλότο,/ για τιμόνι ένα μπισκότο».
Σελ. 31. «Σαλιγκάρι, σαλιγκάρι,/ μήπως να σε πω Σαλιάρη;/ Μήπως Τάσο; Μήπως Σούλη;/ Μήπως να σε πω Σπιτούλη».
Σελ. 33. «Τι να έχει το πακέτο;/ Μήπως κόκορα καρότα;/ Μήπως μια μεγάλη κότα;/ Κι άμα έχει καναρίνι;/ Ένα γλέντι που θα γίνει!»
Σελ. 38. «Ρινόκερος και κόκορας/ κότα, αετός και κόρακας/ παρέα περπατάνε/ σε παραλία πάνε».
Σελ. 53. «Γιατί γελάνε οι ακρίδες,/ οι γορίλες κι οι γαρίδες;/ Γιατί η γάτα κάνει μάγια/ για να γίνει κουκουβάγια».
Σελ. 57. «Να ‘χανα, τι να ‘χανα,/ να ‘χανα τα λάχανα./ Αχ, με τόσα χάχανα/ έχασα τα λάχανα». (Εξαιρετική η έμπνευση, αντικατοπτρίζει εναργέστατα το «Νέο Σχολείο». Για χάχανα και λάχανα...).
Σελ. 63. «Τι ουρά να μου ταιριάζει/ φουντωτή ή πουπουλένια;/ Μια ουρά με μαύρες βούλες/ ή με κόκκινες καρδούλες;».
Σελ. 65. «Με ένα παπούτσι για καράβι/ ταξιδεύει το κουτάβι./ Κάνει τα χέρια του χωνί,/ βάζει δυνατή φωνή./- Το καράβι μου βουλιάζει/ κι όπου να ‘ναι σκοτεινιάζει».
Σελ. 67. «Δε φοβάμαι το σκοτάδι/ είμαι δυνατό κουτάβι./ Οι αστραπές δε με τρομάζουν/ κι οι βροντές με διασκεδάζουν».
Ολόκληρο το τεύχος της «Γλώσσας» κινείται σ’ αυτούς τους ...εξωφρενικούς ρυθμούς. Ποιηματάκια, σαχλοειδή πολλές φορές, τα οποία σκαρφίστηκαν οι συγγραφείς και πρωταγωνιστές, σε απίθανους, εξωτικούς συνδυασμούς, μόνο ζώα. Φαίνεται ότι οι στιχοπλόκοι συγγραφείς των βιβλίων πάσχουν από άκρατη ζωοφιλία. Το βιβλίο συνοδεύεται από «Τετράδιο Εργασιών».
Στη σελ. 19, συμπληρώνοντας με τα σωστά γράμματα ορισμένα κενά, σε σχετική άσκηση, τα παιδιά μαθαίνουν πως «οι φίλοι της κότας Τιτίνας είναι ο αετός, ο βάτραχος και η νυχτερίδα(!), καλύτερος φίλος όμως ο αετός».
Στη σελ. 63, τα παιδιά πληροφορούνται ότι «στο χορό της νεράιδας πήγαν ζώα, όπως: το ελάφι και η φώκια, όπως και το φίδι(!), ενώ απουσίαζαν (άγνωστο για ποιο λόγο) η αλεπού, η αρκούδα και ο γάιδαρος».
Στη σελ. 29. Ο ποντικός προσκαλεί για φαγητό την οχιά, τον παπαγάλο και το άλογο. Στη σελ. 45 ο παπαγάλος χάθηκε και τον ψάχνουν ένας γορίλας, το άλογο και ο ιπποπόταμος.
Στη σελ. 49, το σκουλήκι, έμπλεον ποιητικού οίστρου, λέει στη γάτα: «χαλάλι σου τα λάχανα,/ για τόσα χάχανα».
Στο βιβλίο «Γλώσσας», στο δεύτερο τεύχος, συνεχίζεται η λογοτεχνική περιδιάβαση στο βασίλειο των ζώων και λοιπών πλασμάτων του ματαίου τούτου κόσμου, «ερπετά ων ουκ εστιν αριθμός, ζώα μικρά μετά μεγάλων».
Σελ. 30-31. Στη συνέλευση των ζώων με θέμα «συζήτησης» την ανεύρεση ενός θησαυρού, μετέχουν η σαύρα, ο ταύρος, το μυρμήγκι, ο κόκορας, ο βάτραχος, ο σκύλος, ο ποντικός και η γάτα.
Στη σελ. 34, μετά από ένα ταξίδι που έκανε ο παπαγάλος στην Αφρική, καλεί με γραπτή πρόσκληση, το κείμενο της οποίας παρατίθεται στο βιβλίο, τους φίλους του, δηλαδή τον βάτραχο, τον ποντικό, την κότα, αλλά και τη γάτα, για να τους δώσει τα διάφορα δώρα που έχει φέρει.
Σελ. 45. Στη μεγάλη γιορτή γνωριμίας με τους νέους γείτονες της που έκανε η «καφετιά» αράχνη, παρευρέθησαν το ποντίκι, το κουτάβι, το παγώνι, δύο γάτες, το κουνούπι κα το φίδι.
Στη σελ. 46, διαβάζουμε ότι «η γειτόνισσα αράχνη και η οικογένειά της είναι ακροβάτες. Η καφετιά αράχνη πηδάει με αλεξίπτωτο. Ενώ η μαύρη τρέχει με ποδήλατο».
Στην επόμενη σελίδα (47) μαθαίνουμε τα επαγγελματικά όνειρα των «ζωντανών». «Ο σκύλος θέλει να γίνει κολυμβητής. Ο ποντικός γυμναστής. Ο παπαγάλος παλαιστής. Ο βάτραχος ποδηλάτης και ο κόκορας διαιτητής».
Σελ. 52. Κατά την επιστροφή του από την Αφρική το χελιδόνι δεν ξέχασε «να φέρει και μια φωτογραφία της ζέβρας», καλώντας τους φίλους του να το βοηθήσουν να φτιάξει τη φωλιά του.
Σελ. 68 πάλι προσκλητήρια ζώων. Ο Μολύβιος προσκαλεί για «λογοτεχνική βραδιά» τα ζώα: γάτα, βάτραχο, κουκουβάγια, νυχτερίδα, μυρμήγκι, χελώνα, λαγό, φίδι, παπαγάλο, σκαντζόχοιρο.
Και το δεύτερο τεύχος της «Γλώσσας», το οποίο περιέχει πεζά ως επί το πλείστον κείμενα, πρωταγωνιστούν ζώα. (Παγκόσμιος πρωτοτυπία και αυτή. «Νέο Σχολείο» με βιβλία που παραπέμπουν στην «φάρμα των ζώων»). Παντελής ανατροπή του παραδοσιακού για μας τους Έλληνες τρόπου Παιδείας, που ήθελε τις αξίες σαρκωμένες και βιωμένες σε πρόσωπα (προσωποκεντρική). Ελάχιστα, ανύπαρκτα τα κείμενα με ανθρωποκεντρική αναφορά. Πού πήγε η ανθρωποποιός αποστολή της Παιδείας; Και ποιείς άνθρωπο προβάλλοντας άνθρωπο και όλες τις τιμαλφείς αξίες που τον δορυφορούν. Ανύπαρκτη η οικογένεια, το ευλογημένο καταφύγιο και έσχατο κάστρο για διάπλαση χαρακτήρα. Προγραμμένες η φιλοπατρία, η πίστη, το φιλότιμο, η εργατικότητα και η εντιμότητα. Πώς να τις διδάξεις με οχιές και ποντίκια; Κείμενα ανόητα, άνευρα, φλύαρα, άψυχα, μια ακατάσχετη και κουραστική παράθεση συμβάντων από την υποτίθεται «ζωή των ζώων». Βιβλία – ντοκιμαντέρ. Τα παιδιά μας φωνάζουν «άνθρωπον ουκ έχω» και εμείς τους μαθαίνουμε τα πρώτα και κρισιμότερα «γράμματα» με βατράχια, φίδια και κουνούπια... Αντίβαρο
