εφημερ. Αντιφωνητής 1/4/10
(…) Ἡ Θράκη, ἡ ἱστορική Θράκη, ἡ ὁποία καταλαμβάνει τήν Ἀνατολική, τή Δυτική καί τή Βόρεια Θράκη ἤ ἄλλως Ἀνατολική Ρωμυλία, ἦταν χῶρος ὅπου ἐπί δεκάδες αἰῶνες ἀνθοῦσαν καί συμπορεύονταν ρωμιοσύνη καί ὀρθοδοξία. Ἀκόμα καί ὑπό τουρκική κατοχή, ἡ παιδεία, τό ἐμπόριο, οἱ συντεχνίες, οἱ ἀδελφότητες τῶν Ἑλλήνων τῆς Θράκης, δέν εἶχαν ὅμοιό τους στόν ἀπανταχοῦ Ἑλληνισμό. Ὅμως, ἡ μορφολογία τοῦ ἐδάφους της, οἱ ἀπέραντες πεδιάδες της, ἡ ἔλλειψη μεγάλων ὀρεινῶν ὄγκων, τήν ἔκαναν εὔκολα προσβάσιμη στά ἐχθρικά στρατεύματα. Ἡ γειτνίασή της μέ τήν Κωνσταντινούπολη πού ἄλλοτε τῆς ἦταν εὐλογία, ἐπί τουρκοκρατίας ἦταν πηγή προβλημάτων. Στή Θράκη διατηροῦσαν οἱ κατακτητές μεγάλο ὄγκο ἑτοιμοπόλεμου στρατοῦ γιά πολιτικούς καί στρατιωτικούς λόγους. Τό ἔδαφός της βρισκόταν ὑπό τή διαρκή ἐπιτήρηση τοῦ ἑκάστοτε σουλτάνου. Κατά συνέπεια, ὁποιαδήποτε προσπάθεια ἀντίστασης στόν Τοῦρκο κατακτητή ἦταν καταδικασμένη ἐκ τῶν προτέρων. Αὐτοί ἦταν καί οἱ βασικότεροι λόγοι γιά τούς ὁποίους, τουλάχιστον στήν Ἀνατολική Θράκη, δέν ἀναπτύχθηκε κλεφτουριά σέ μεγάλη έκταση, μέ κάποιες ὅμως λαμπρές ἐξαιρέσεις , μία ἀπό τίς ὁποῖες ἀφορᾶ τή γενέτειρά μας Τυρολόη Ἀνατολικῆς Θράκης καί παρουσιάζουμε παρακάτω.
Ἡ κωμόπολη Τσαντώ, ἡ γνωστή στούς παλαιότερους ὡς Τζιντώ, τῆς ἐπαρχίας Σηλυβρίας-Τυρολόης Ἀνατολικῆς Θράκης, εἶναι ἡ γενέτειρα καί τροφός τοῦ μετέπειτα ὁπλαρχηγοῦ τῆς Ἀνατολικῆς Θράκης, τοῦ Καπετάν Κωστῆ Ἰγνάτογλου τοῦ Τσάνταλη ἤ Τσανταλῆ.
Ὁ Κωστῆς γεννήθηκε στήν κωμόπολη Τσαντώ γύρω στά 1821 ἀπό φτωχή ἀγροτική οἰκογένεια. Λίγα γράμματα ἔμαθε στό σχολεῖο καί ὕστερα, πολύ νέος βγῆκε στή βιοπάλη. Ἀπό μικρός ἐργαζόταν ὁδηγώντας κάρα. Κάποτε, ἔφηβος, χρειάστηκε νά πεταλώσει τό ἄλογο τοῦ κάρου του. Τήν ὥρα λοιπόν πού ὁ πεταλωτής ἐργαζόταν πάνω στό ζῶο τοῦ Κωστῆ, ἔρχεται κάποιος Τοῦρκος, «ὁ ὁποῖος τόν ἠνάγκασε μέ ὕβρεις βαρείας νά σηκώσῃ τόν ἵππον τοῦ γκιαβούρη, καί νά πεταλώσῃ τόν ἰδικόν του» . Ἡ καρδιά ὅμως τοῦ Κωστῆ ἦταν ἤδη «φουσκωμένη» ἀπό τούς πολλούς ἐξευτελισμούς καί τίς ταπεινώσεις πού ἔβλεπε καθημερινά νά γίνονται εἰς βάρος τῶν Ρωμιῶν ἀπό τούς Τούρκους εἰσβολεῖς. Ἀκολούθησε μεταξύ τους πάλη κατά τήν ὁποία ὁ Κωστῆς σκότωσε τόν Τοῦρκο. Μετά ἀπό αὐτό τό περιστατικό, ὁ Κωστῆς φεύγει μέ κατεύθυνση βορειοανατολική, ὅπου βρίσκει καταφύγιο στά ὄρη τῆς Στράντζας (Μικρός Αἶμος), κοντά στή Μαύρη Θάλασσα. Ἐκεῖ συγκροτεῖ ἔνοπλη ὁμάδα Θρακῶν ἀγωνιστῶν καί ξεκινᾶ λυσσώδη ἀγῶνα κατά τῶν Τούρκων.
Τό ἔνοπλο σῶμα τοῦ Κωστῆ Ἰγνάτογλου καταδίωκε συστηματικά Τουρκαλβανούς μεγαλογαιοκτήμονες καί ἀξιωματούχους πού αὐθαιρετοῦσαν εἰς βάρος τῶν φτωχῶν Χριστιανῶν ἀλλά καί Μουσουλμάνων σέ πόλεις καί χωριά τῆς Θράκης. Γιά τήν ἄμυνά τους, οἱ ἀγᾶδες διέθεταν εἰδικά ἔνοπλα σώματα ἀσφαλείας. Πολλά ἦταν τά τουρκικά ἀποσπάσματα τά ὁποῖα ἀποστέλλονταν πρός καταδίωξη τοῦ ἐνόπλου σώματος τοῦ Κωστῆ Ἰγνάτογλου. Ἀπό τά στρατιωτικά αὐτά ἀποσπάσματα, ἄλλα ἀποδεκατίζονταν, ἄλλα τρέπονταν σέ φυγή, ἐνῶ πολλά δέν προωθοῦνταν κἄν πρός συνάντησή τους μέ τό ἔνοπλο σῶμα τοῦ Ἰγνάτογλου. Ἡ σκοπευτική δεινότητα τοῦ Κωστῆ ἔμεινε παροιμιώδης. Οἱ Τοῦρκοι τόν ἀποκαλοῦσαν «Κιουτσιούκ Μοσκόβ», διότι ἔδινε τήν ἐντύπωση Ρώσσου πολεμικοῦ ἀρχηγοῦ, ἐνῶ οἱ Ἕλληνες τόν ὀνόμαζαν «Βοϊβόδα» γιά τήν ἀνδρεία του καί τήν προστασία πού παρεῖχε στόν χειμαζόμενο Ἑλληνισμό τῆς θρακικῆς Μαύρης Θάλασσας.
Ὁ Κωστῆς Ἰγνάτογλου ἔδρασε ἐπί περίπου μία δεκαετία, χωρίς ποτέ νά προβεῖ σέ ληστεῖες καί ἁρπαγές περιουσιῶν, πρᾶγμα πού μαρτυρεῖ τήν ἀξιοπρέπεια τοῦ ἤθους του. Λίγο μετά τή λήξη τοῦ Κριμαϊκοῦ Πολέμου, συνελήφθη μέ προδοσία ἀπό τούς Τούρκους. Τόν ὁδήγησαν στή γενέτειρά του Τσαντώ, στήν πλατεία τῆς ὁποίας τόν ἀπαγχόνισαν. Ὁ θρακικός Ἑλληνισμός τόσο τόν ἀγάπησε καί τόν θρήνησε ὥστε «τόν ἔκανε τραγούδι». Μία ἀπό τίς ὡραιότερες παραλλαγές εἶναι ἡ παρακάτω:
Πότε νἀρθῇ ἡ ἄνοιξη, νἀρθῇ τό καλοκαῖρι, Κωστῆ μου
Κωστῆ μου Τσάνταλη.
Νά πρασινίσουν τά βουνά, νά λουλουδίσῃ ὁ κάμπος.
Δόσμε, νενέ μ’ τό χέρι σου, πατέρα τήν εὐχή σου,
καί πές ποὺ δέν μέ γέννησες, καί δέν εἶμαι παιδί σου,
Νά βγάλω τά ποδήματα, νά ποδηθῶ τσαρούχια
Νά πάρω δίπλα τά βουνά καί δίπλα τά Μπαλκάνια
Νά βγάλω κλέφτικα σφυριά, νά μαζωχτοῦν οἱ κλέφτες,
Νά στήσω τό σπαθάκι μου, ποῖος θά τό πηδήσῃ
κεῖνον θά βάλουν βόϊβοδα, κεῖνον θά βάλουν πρῶτο.
Κι’ ἡ μάνα του τόν ἔλεγε καί τόν παρακαλοῦσε:
Κωστῆ ν’ ἀλλάξῃς ὄνομα, Κώστα νά μή σέ λένε,
θά λάβῃς Τούρκου μαχαιριά καί τούρκικο μαρτίνι.
Καί τόν Κωστῆ τόν πιάσανε, πᾶνε νά τόν κρεμάσουν.
Χίλιοι τόν πᾶν ἀπό μπροστά καί τρεῖς χιλιάδες πίσω
Καί ὁ Κωστῆς πηγαίν’ μπροστά, σά μῆλο μαραμένο.
Κι’ ἡ μάνα του τούς ἔλεγε καί τούς παρακαλοῦσε.
Σ’ ὅλες τίς πόλεις τρέξετε, σ’ ὅλους τούς κασαμπᾶδες
μά στ’ Αὐδημιοῦ τόν κασαμπᾶ ἐκεῖ νά μήν τόν πᾶτε:
γιατ’ εἶναι ἡ Ἀγάπη του, γιατ’ εἶναι ἡ Καλή του.
Καί κεῖνοι τόν περάσανε κάτ’ ἀπ’ τά παραθύρια
Κι’ ἐκείνη τόν μιλοῦσε ………………………
―
Ἐσύ ̉σουν τό γιαλδίζι μου, ἐσύ εἶσαι τό γιαλδίζι μ̉̉μήδ’ ἀπό χίλιους πιάνουσαν μηδ’ ἀπό δυό χιλιάδες
καί τώρα πῶς καί πιάσθηκες μέ δυό μέ τρεῖς νομάτους;
―
καί ἦρθαν καί μέ πιάσανε μέ δυό μέ τρεῖς νομάτους.
Μουστάκι μου μπουρμά μπουρμά, φρύδια μου γαϊτανένια
πῶς θά δεχτῆτε τό σκοινί,
Γιά διές σκοινί πά λιγδωθῇ, κλῶνος πού θά ραγίσῃ
ὡς τοῦ Κωστῆ μου τό κλωνί στή μαύρη γῆς θἀγγίξῃ.
Παράλληλα μέ τήν ὁμάδα τοῦ Κωστῆ Ἰγνάτογλου, καί εἰδικά στήν περιοχή τῆς Τσαντῶς – Σηλυβρίας – Τυρολόης, ἔδρασε καί ἡ ἔνοπλη ὁμάδα τοῦ Παπάζογλου. Ἀλλά καί ἄλλες ἔνοπλες ὁμάδες δροῦσαν στήν Ἀνατολική Θράκη. Ἀπό τίς περιοχές τοῦ Διδυμοτείχου ὡς τήν Ἀδριανούπολη δροῦσαν οἱ ὁμάδες τοῦ Καπετάν Καράμπελα καί ἀργότερα τῶν ὁπλαρχηγῶν Βαγγέλη Ματσιάνη καί Λάζου ἐνῶ στά ὄρη τῶν Γανοχώρων οἱ ἔνοπλες ὁμάδες τοῦ Καπετάν Στεφανῆ.
Ἀνάθεμα τά μάτια μου, πού μέ ἀποκοιμίσαν̉̉πα στῆς ὀξειᾶς τόν κλῶνο;Γεωργία Χριστοδούλου-Τερζῆ
πτ. Γαλ. Γλ. & Φιλ., ΑΠΘ
Το αλίευσα ΕΔΩ
