Η Ελληνική Κοινότητα του Κάρδιφ (Cardiff, N. Ουαλίας) 1873 – 2010

του Πρωτοπρ. Αναστασίου Δ. Σαλαπάτα
Λονδίνο

Α).     Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ
Το Κάρδιφ (Cardiff) είναι μια όμορφη παραθαλάσσια πόλη της Νότιας Ουαλίας και βρίσκεται στα δυτικά της Βρετανικής νήσου. Για πολλές δεκαετίες, από τα μέσα του 19ου αι. μέχρι το τέλος της δεκαετίας 1960, το Κάρδιφ ήταν το μεγαλύτερο εξαγωγικό λιμάνι κάρβουνου στο κόσμο. Υπ’ όψιν ότι η Ουαλία, ιδιαίτερα το νότιο τμήμα της, φημίζεται για την εξαιρετική ποιότητα κάρβουνου που περιέχει στα σπλάχνα της Κέλτικης γης της.

Οι Έλληνες, σπουδαίοι θαλασσοπόροι και πολυπράγμονες όπως πάντα, έσπευσαν να εξυπηρετήσουν την μεγάλη αυτή ανάγκη για μεταφορά –μέσω των θαλασσίων οδών- του σημαντικού την εποχή εκείνη προϊόντος, που άκουγε στο όνομα κάρβουνο. Φαίνεται δε πως η περιοχή της Ουαλίας δεν ήταν απλά ένα πέρασμα γι’ αυτούς, αλλά τους είχε αρέσει ιδιαίτερα, και για τούτο άρχισαν να επικεντρώνουν το επιχειρηματικό ενδιαφέρον τους στο λιμάνι του Κάρδιφ, όπως επίσης και στα παραπλήσια λιμάνια του Νιούπορτ (Newport), Μπάρυ (Barry) και αλλού. Σιγά – σιγά μάλιστα άρχισαν να φέρνουν τις οικογένειές τους και να εγκαθίστανται κυρίως στην πόλη του Κάρδιφ, αλλά και στις γύρω περιοχές.

Έτσι, λοιπόν, στις 18 Δεκεμβρίου του 1873 πραγματοποιήθηκε η πρώτη γνωστή Συνέλευση Ελλήνων στην πόλη του Κάρδιφ. Στην Συνέλευση εκείνη αποφασίστηκε η ίδρυση Ελληνικής Εκκλησίας, κοντά στο λιμάνι της πόλης, αφιερωμένη στον Άγιο Νικόλαο, Προστάτη των ναυτικών. Η αφιέρωση είναι βέβαια αυτονόητη, αφού το σύνολο των Ελλήνων που βρίσκονταν στην Νότια Ουαλία την εποχή εκείνη ήταν ναυτικοί.

Την Συνέλευση αυτή του 1873 φαίνεται να είχε οργανώσει ο Άγγλος Ορθόδοξος Ιερέας π. Τιμόθεος Hatherly, που είχε χειροτονηθεί το 1870 στην Κωνσταντινούπολη και είχε επιστρέψει στην πατρίδα του, με σκοπό να διακονήσει τους Έλληνες Ορθοδόξους που κατοικούσαν εκεί. Λίγα χρόνια μάλιστα αργότερα, στις 4 Μαρτίου 1877, ο ίδιος Ιερέας οργανώνει την Ελληνική Εκκλησία του Μπρίστολ (Bristol), που βρίσκεται κοντά στην Νότια Ουαλία.

Ο εκλεκτός δημοσιογράφος και ιστορικός Βάσος Τσιμπιδάρος, στο βιβλίο του «Οι Έλληνες στην Αγγλία» (σ. 218), αναφέρει χαρακτηριστικά πως στο Κάρδιφ «υπήρχε Ελληνικό Προξενείο πριν το 1900, γιατί και Έλληνες ζούσαν εκεί και πολλά ελληνικά καράβια προσέγγιζαν στο λιμάνι. Έφερναν κυρίως δημητριακά και φόρτωναν κάρβουνα για την Μεσόγειο και την Νότιο Αμερική. Μετά το 1900, η κίνηση των καραβιών ήταν τόσο μεγάλη, ώστε πολλοί ναυτικοί Έλληνες παρατούσαν την θάλασσα και βγαίνανε στην στεριά για ν’ αναμιχθούν σε διάφορες επιχειρήσεις», όπως καφενεία ή μικρά ξενοδοχεία, που εξυπηρετούσαν κυρίως τους ναυτικούς, Έλληνες και άλλους.

Αξίζει να σημειωθεί πως μεγάλες Ελληνικές Ναυτιλιακές οικογένειες και Εταιρείες, είτε ξεκίνησαν την επιχειρηματική τους δραστηριότητα από την Νότια Ουαλία, είτε απλώς πέρασαν από εκεί και δραστηριοποιήθησαν για ένα χρονικό διάστημα. Στην πρώτη κατηγορία ανήκει η οικογένεια Κολλάκη (από τις πλουσιώτερες) οικογένειες της Ευρώπης σήμερα), ενώ στην δεύτερη ανήκουν οι Εμπειρίκοι, Φαφαλιοί και ο Αριστοτέλης Ωνάσης.

Το 1903 η Κοινότητα του Κάρδιφ έρχεται σε επίσημη επικοινωνία με το σεπτό Οικουμενικό Πατριαρχείο. Το αποτέλεσμα της επικοινωνίας αυτής ήταν να αναγνωρισθεί επίσημα η Κοινότητα, να αποσταλεί ένα Πατριαρχικό και Συνοδικό σιγίλιο, το κείμενο του οποίου είναι άφθαστης γλωσσικής ομορφιάς, και να διορισθεί ο Μέγας Σακκελάριος π. Ιωάννης Γεωργιάδης, ως ο πρώτος Έλληνας Ιερέας και Ιερατικώς Προϊστάμενος της Εκκλησίας του Αγ. Νικολάου.

Β).     Ο ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΚΤΗΡΙΟ
Μέχρι τις αρχές του 20ου αι. η Κοινότητα δεν είχε δικό της Ιερό Ναό. Χρησιμοποιούσε για τις λατρευτικές της ανάγκες και τελετές άλλοτε την Νορβηγική Εκκλησία του λιμανιού και άλλοτε μια παράγκα, στην ίδια περιοχή. Το 1905, μετά από επίμονες και επίπονες προσπάθειες, τα μέλη της Κοινότητας εξασφάλισαν έναν κατάλληλο χώρο, πολύ κοντά στο λιμάνι. Ο χώρος αυτός ενοικιάσθηκε τότε, από τον Μαρκήσιο της περιοχής (Μπιουτ – Bute), στον οποίο ανήκε ένα μεγάλο μέρος της πόλεως, για 99 χρόνια. Αξίζει να σημειωθεί ότι την εποχή εκείνη οι Βρετανοί δεν συνήθιζαν να πωλούν οικόπεδα σε ξένους. Ο νόμος επέτρεπε όμως την ενοικίαση της γης για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Το οικόπεδο αυτό αγοράσθηκε τελικά από την Κοινότητα το έτος 1989.

Οι αρχικές συμφωνίες προέβλεπαν πως στον εν λόγω χώρο θα οικοδομούνταν δύο κτίρια, Ιερός Ναός και Κοινοτικό κτίριο. Το δεύτερο, σκοπό θα είχε να στεγάσει το Ελληνικό Σχολείο (ισόγειο) και το Πρεσβυτερείο (1ος όροφος), όπως και έγινε τελικά.

Ο Ιερός Ναός κτίσθηκε το 1906. Σε σχετική πλάκα, που βρίσκονταν τοποθε-τημένη στον εξωτερικό τοίχο της πρόσοψης, είχε αναγραφεί πως η οικοδόμηση πραγματοποιήθηκε με εισφορές «των εν Cardiff, Barry και Newport Εφοπλιστών, Πλοιάρχων, παρεπιδημούντων Ορθοδόξων Ελλήνων και Ναυτιλλομένων».

Το Κοινοτικό κτίριο οικοδομήθηκε γύρω στα 1915 και εγκαινιάσθηκε στις 25 Μαρτίου 1915 από τον τότε Πρόξενο της Ελλάδος στο Κάρδιφ Αντώνιο Μομφερράτο, του οποίου το όνομα εμφανίζεται στην πλάκα εγκαινίων, που βρίσκεται αναρτημένη στο εν λόγω κτίριο.

Η επίσημη τελετή των Εγκαινίων του Ιερού Ναού Αγ. Νικολάου, στην οποία προέστη ο τότε Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Κύριλλος ο Γ’, πραγματοποιήθηκε στις 24/6 Απριλίου 1919. Ιερατικώς Προϊστάμενος της Κοινότητας την εποχή εκείνη ήταν ο Αρχιμ. Γεννάδιος Θέμελης (1917 – 1928), ο οποίος είναι και ο μόνος Έλληνας Ιερέας που εκοιμήθη και ετάφη στο Κάρδιφ.

Γ).     Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ
Η Ελληνική Κοινότητα στην Νότια Ουαλία συνέχισε την ιστορική της πορεία και προσέφερε μια σημαντικότατη μαρτυρία Ορθοδοξίας και Ελληνισμού στην φιλόξενη χώρα της Μεγ. Βρετανίας και συγκεκριμένα στο Πριγκηπάτο της Ουαλίας.

Στα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου πολλά ελληνικά πλοία αποκλείσθηκαν στο λιμάνι του Κάρδιφ κι έτσι ο πληθυσμός της Κοινότητας διπλασιάσθηκε την εποχή εκείνη. Στο πρώτο μισό του 20ου αι. στο Κάρδιφ λειτουργούσε όχι μόνο Ελληνικό Προξενείο, αλλά και Λιμεναρχείο. Η κίνηση των πλοίων ήταν αρκετά μεγάλη. Λέγεται πως 200 ελληνικά καράβια έμπαιναν στο λιμάνι του Κάρδιφ κάθε χρόνο. Αυτή η κίνηση συνεχίσθηκε αμείωτη μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1960, οπότε οι Βρετανοί, για διάφορους λόγους, άρχισαν να κλείνουν τα ανθρακωρυχεία το ένα μετά το άλλο.

Το μεταναστευτικό κύμα της δεκαετίας 1955 – 1965, από Ελλάδα και Κύπρο προς το εξωτερικό, έφερε στο Κάρδιφ αρκετούς μετανάστες, οι οποίοι ανανέωσαν τον μέχρι τότε κυρίως ναυτικό πληθυσμό της περιοχής. Έτσι, το 1964 ιδρύονται στο Κάρδιφ δύο νέοι ελληνικοί Σύλλογοι:  α). Η Ελληνοκυπριακή Αδελφότητα Ουαλίας και β). Ο Σύνδεσμος Κερκυραίων Ρωμαιοκαθολικών και πάσης Ελλάδος «Ο Άγιος Σπυρίδων» (τα μέλη του οποίου προέρχονται από τον Ρωμαιοκαθολικό πληθυσμό της Κέρκυρας, με απώτερη καταγωγή από την Μάλτα).

Την ίδια χρονιά (1964) άρχισε να αναδιοργανώνεται και η επίσημη Κοινότητα. Ιδρύθηκε τότε ο Σύνδεσμος Κυριών Κάρδιφ και Περιχώρων. Λίγα χρόνια αργότερα (1971) τον Σύνδεσμο αυτό αντικαθιστά η Βοηθητική Αδελφότητα Κυριών «Η Ζωοδόχος Πηγή», η οποία αναπτύσσει έντονη φιλανθρωπική δραστηριότητα. Την εποχή αυτή διακονεί την Κοινότητα ο (μακαριστός σήμερα) Πρωτοπρ. Σπυρίδων Δεσύλλας, ο οποίος υπηρέτησε τον Ελληνισμό της Νότιας Ουαλίας από το 1958 μέχρι το 1987.

Μετά το 1980 το Πανεπιστήμιο του Κάρδιφ, όπως επίσης και αυτά των γειτονικών πόλεων (Newport, Pontypridd, Swansea, κ.ά.), γίνονται εκπαιδευτικά κέντρα υποδοχής χιλιάδων Ελλήνων φοιτητών, οι οποίοι αποφασίζουν να ξενιτευθούν γιατί δεν εξασφάλισαν  μια θέση στα Ανώτερα και Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα της Ελλάδος και της Κύπρου. Έτσι ο ντόπιος και μόνιμος ελληνικός πληθυσμός στην Νότια Ουαλία ανανεώνεται και εμπλουτίζεται για άλλη μια φορά, με ένα νέο είδος μεταναστών.

Στην πρόσφατη εποχή διακόνησαν την Κοινότητα οι εξής κληρικοί: π. Αναστάσιος Δ. Σαλαπάτας (1987 – 1993), Αρχιμ. Αμφιλόχιος Ανδρονικάκης (1993 – 1998), ο οποίος εξελέγη την 4η Οκτωβρίου 2005 Μητροπολίτης Κισάμου και Σελίνου στην Εκκλησία της Κρήτης, και Αρχιμ. Ιάκωβος Σάββα (2000 – σήμερα).

Η Ελληνική Κοινότητα Νότιας Ουαλίας αριθμεί σήμερα 2000 Ελληνορθοδόξους. Οι φοιτητές που φοιτούν στην πόλη του Κάρδιφ υπολογίζονται σε περισσότερους από 1000, ενώ οι Κερκυραίοι Ρωμαιοκαθολικοί, οι οποίοι βρίσκονται σε κοινωνική (κι όχι βέβαια σε εκκλησιαστική) επικοινωνία με τους Ελληνορθοδόξους, ανέρχονται περίπου σε 1000 άτομα.

Τα δύο κυριώτερα στοιχεία που συσπειρώνουν, σήμερα και πάντοτε, τους Έλληνες της περιοχής, είναι ο Ιερός Ναός Αγ. Νικολάου (ο οποίος φέτος εορτάζει τα εκατοντάχρονα από την ανέγερσή του) και το Ελληνικό Σχολείο Νότιας Ουαλίας. Είναι τα δύο δυναμικά στοιχεία, οι δύο πόλοι, του Ελληνορθόδοξου Πολιτισμού, τον οποίο οι Απόδημοι στην Νότια Ουαλία προσπαθούν να διατηρήσουν ως κόρη οφθαλμού.

Δ).     ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
-           Οικον. Α.Δ. Σαλαπάτα, Ο Ελληνισμός στη Νότια Ουαλία (1873-1993), Κάρδιφ 1993
-           Βάσου Τσιμπιδάρου, Οι Έλληνες στην Αγγλία, Εκδ. «Αλκαίος», Αθήνα 1974
-           T.E. Dawling & E.W. Fletcher, Hellenism in England, London 1915

Το αλίευσα ΕΔΩ