Είναι γνωστό ποσό σημαντική ήταν η
συμβολή των ΜΟΜΑ στην μεταπολεμική ανασυγκρότηση της χώρας. Tο ερώτημα όμως που γεννάται, είναι
γιατί αποφασίσθηκε η κατάργηση των ΜΟΜΑ.
Προκειμένου
να γίνει κατανοητό και να καταδειχθεί το μέγεθος και το εύρος της στρατιωτικής
και της κοινωνικής προσφοράς αυτής της ειδικής υπηρεσίας που αποτέλεσε το υπόβαθρο για την ανάπτυξη
της χώρας, κρίνεται αναγκαίο να αναφερθούν
τα παρακάτω στοιχεία σχετικά με την δημιουργία, την αποστολή και τα έργα αυτής της υπηρεσίας.
Μετά από τις
τεράστιες καταστροφές στις διάφορες υποδομές της που υπέστη η χώρα κατά την διάρκεια του Β' Παγκοσμίου πολέμου αλλά και του εμφυλίου πολέμου (1946-1949).
Επίσης, το κατεστραμμένο και απηρχαιωμένο οδικό δίκτυο της χώρας, δημιούργησαν
την ανάγκη ταχείας ανασυγκρότησης της χώρας, όχι μόνο με
έργα οδοποιίας αλλά και με άλλα έργα υποδομής όπως αεροδρόμια, εγγειοβελτιωτικά
μικρά έργα κοινής ωφέλειας και οικοδομικά. Το 1957
κλήθηκαν και οι Ένοπλες Δυνάμεις της χώρας να συμβάλλουν στην
ανασυγκρότηση της χώρας. Γι' αυτό το σκοπό
συγκροτήθηκαν στις έδρες των σπουδαιότερων νομών επτά (7) Μικτές Ομάδες
Μηχανημάτων Ανασυγκροτήσεως (Μ.Ο.Μ.Α.) Οι έδρες των επτά ΜΟΜΑ ανά τον Ελλαδικό
χώρο ήταν στις πόλεις Αθήνα,
Θεσσαλονίκη, Ηράκλειο, Κρήτης, Πάτρα, Λαμία, Λάρισα, Ιωάννινα.
Οι ΜΟΜΑ ήταν κατασκευαστικές Μονάδες
διοικητικά και αναλάμβαναν την εκτέλεση
έργων που τους ανέθετε η προϊσταμένη αρχή στο νομό της έδρας των ή σε
γειτονικούς νομούς. Το προσωπικό των Μονάδων αποτελούνταν από Αξκούς και
οπλίτες του Μηχανικού, τεχνικά
καταρτισμένους αλλά και με μικρό ποσοστό Αξκών από τα λοιπά όπλα του Στρατού ή και κλάδων των Ενόπλων
Δυνάμεων (Ναυτικό, Αεροπορία), καθώς επίσης και με πολιτικό μόνιμο ή με
συμβάσεις τεχνικό προσωπικό (γραφείς, μηχανικοί, οδηγοί τεχνίτες, χειριστές
μηχανημάτων, εργάτες κ.λ.π).
Αποστολή της ειδικής
αυτής υπηρεσίας ήταν:
Σε περίοδο ειρήνης με λογικό κόστος εκτέλεση των έργων που τις αναθέτονταν
με διάφορα κυβερνητικά προγράμματα και μάλιστα στη νησιωτική και ορεινή Ελλάδα
όπου δεν υπήρχε ενδιαφέρον των εργοληπτών. Η ανάθεση εκτέλεσης μικρών
κοινωφελών έργων τοπικού ενδιαφέροντος για την ωφέλεια Δήμων, Κοινοτήτων,
Συλλόγων και Οργανισμών ιδίως σε ακριτικές περιοχές.
Σε
περίοδο πολέμου οι ΜΟΜΑ μετέπειπταν σε Τάγματα Μηχανικού Αποκαταστάσεως
Συγκοινωνιών και υπάγονταν στους σχηματισμούς του Στρατού Ξηράς με βασική
αποστολή την αποκατάσταση ζημιών από εχθρικούς βομβαρδισμούς ή σαμποτάζ σε έργα
υποδομής της χώρας (οδικό δίκτυο, γέφυρες, λιμάνια, αεροδρόμια εγγειοβελτιωτικά
έργα κ.λπ.),
Συνοπτικός Απολογισμός
Έργου των ΜΟΜΑ.
Εθνική – Επαρχιακή οδοποιία. Έγινε κατασκευή, βελτίωση και αρχική
διάνοιξη σε εθνικούς και επαρχιακούς δρόμους ιδίως της ορεινής και νησιωτικής
Ελλάδας, περίπου 15.000
χλμ. Κατασκευάστηκαν στους παραπάνω δρόμους τεχνικά έργα
(γέφυρες, τοίχοι αντιστήριξης, οχετοί κ.λπ) και ασφαλτοστρώθηκαν.
Αεροδρόμια κατασκευάσθηκαν από την αρχή ή επεκτάθηκαν
διάδρομοι προσγείωσης σε 17 αεροδρόμια, ιδίως της νησιωτικής Ελλάδος(Καρπάθου,
Σκύρου, Κεφαλληνίας, Μυτιλήνης, Πάρου, Κυθήρων κ.λπ.) μεταξύ των οποίων και οι
χωματουργικές εργασίες του αεροδρομίου των Σπάτων.
Εγγειοβελτιωτικά
και υδραυλικά έργα. Κατασκευάσθηκαν μεγάλα και μικρά αποστραγγιστικά
αρδευτικά, αντιπλημμυρικά και υδραυλικά έργα σε όλη την χώρα με τα οποία
αξιοποιήθηκαν και δόθηκαν προς καλλιέργεια εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα γης.
Στα οικοδομικά έργα η συμβολή των ΜΟΜΑ ήταν σημαντική.
Ειδικότερα για την υλοποίηση του προγράμματος αποκατάστασης σεισμοπλήκτων
περιοχών κατασκευάστηκαν προκατασκευασμένα σπίτια. Με την μέθοδο των
προκατασκευών κατασκευάστηκαν με επιτυχία κτίρια Νοσοκομείων, Σχολείων, ΑΕΙ
(Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης, Πολυτεχνική Σχολή Ξάνθης κ.λπ.) κτιριακές
εγκαταστάσεις στρατοπέδων (Χαλκίδας, Θηβών, Λουτρακίου Βαννιάνου Ξάνθης κ.λπ.)
πλέον των παραπάνω κατασκεύαζε
εργολαβικά υπό την επίβλεψη της και πολλά άλλα οικοδομικά έργα σε διάφορα
στρατόπεδα όπως Διοικητήρια, θαλάμους οπλιτών, υπόστεγα κλ.π. Επίσης σημαντική
ήταν η συμβολή των ΜΟΜΑ που προσέφερε από το 1991 και μετά στο πρόγραμμα του
Υπουργείου Εξωτερικών για την αποκατάσταση των παλιννοστούντων Ποντίων από τις
περιοχές της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.
Μικρά έργα Κοινής Ωφέλειας που περιλαμβάνονταν στα προγραμματισμένα
έργα, κατασκευάσθηκαν σε Δήμους,
κοινότητες, οργανισμούς και τοπικούς συλλόγους. Τα έργα αυτά δεν είναι δυνατόν
να απαριθμηστούν εδώ γιατί μόνο τα σπουδαιότερα από αυτά υπερβαίνουν τα 700.
Οι
ΜΟΜΑ, έδιναν το παρόν σε όλες τις συμφορές που έπληξαν τον Ελλαδικό χώρο
(σεισμοί, πυρκαγιές, χιονοπτώσεις, πλημμύρες κ.λπ.). Όμως αυτή η ειδική
υπηρεσία (ΜΟΜΑ) με το άρθρο 18 του Ν. 2026/92 καταργήθηκε και διαλύθηκε και
μεγάλος αριθμός μηχανημάτων εκποιήθηκε σε ιδιώτες.
Η
επί 35 χρόνια προσφορά των ΜΟΜΑ ήταν τεράστια για την ανασυγκρότηση της χώρας
με έργα οδοποιίας, αεροδρόμια και με άλλα έργα υποδομής, ιδίως στην ορεινή και
νησιωτική Ελλάδα, υπήρξε τεράστια και ο λαός ιδίως της υπαίθρου έχει αναγνωρίσει
αυτή την προσφορά και γι' αυτό πάντα
αναφέρεται με επαινετικά λόγια. Το
εύλογο ερώτημα όμως είναι γιατί ο τεράστιος αυτός κρατικός οργανισμός με τόση
μεγάλη προσφορά διαλύθηκε;
Η απάντηση θα πρέπει να αναζητηθεί στα διάφορα
συγκρουόμενα οικονομικά συμφέροντα επαγγελματικών ομάδων και στη πολιτική της
εκάστοτε κυβέρνησης. Η αντίστροφη μέτρηση για την κατάργηση των ΜΟΜΑ, άρχισε
μετά την μεταπολίτευση, όταν τα συνδικαλιστικά όργανα των εργοληπτικών
εταιρειών, πίεζαν τις κυβερνήσεις για την περικοπή των πιστώσεων προς τις ΜΟΜΑ για
την εκτέλεση έργων. Στη συνέχεια στη δεκαετία του '80 άρχισε να αναπτύσσεται
μέσα στο πολιτικό προσωπικό των ΜΟΜΑ, ο
αχαλίνωτος συνδικαλισμός και ο υπέρμετρος διορισμός υπαλλήλων εις βάρος
πιστώσεων των έργων με αποτέλεσμα η εκτέλεση πολλών εξ' αυτών να γίνεται
αντιοικονομική.
Τέλος,
στην δεκαετία του '90 μετα από εντόνες πιέσεις των συνδικαλιστικών οργάνων,
μεγάλοεργολάβων και μεγάλοεκδοτών, η κυβέρνηση αποφάσισε με το Ν.2026/92 την
διάλυση των ΜΟΜΑ, για μια ακόμη φορά το ιδιωτικό
συμφέρον τέθηκε πάνω από τα δημόσιο συμφέρον.
Δημήτριος Πασσιάς Συνταγματάρχης Ε.Α
