"Η Μεγάλη Σαρακοστή είναι η απελευθέρωσή μας από τή σκλαβιά τής αμαρτίας από τή φυλακή τού "κόσμου τούτου"...
Κυρίαρχος όρος είναι η συγγνώμη. "Εάν αφήτε τοίς ανθρώποις τά παραπτώματα αυτών, αφήσει καί υμίν ο Πατήρ υμών ο ουράνιος". (Ματθ. 6, 14). Ο θρίαμβος τής αμαρτίας, τό κύριο σημάδι τού ρόλου της πάνω στόν κόσμο, είναι η διαίρεση, η αντίθεση, ο χωρισμός, τό μίσος. Έτσι τό πρώτο σπάσιμο σ' αυτό τό φρούριο τής αμαρτίας είναι η συγχωρητικότητα: η επιστροφή στήν ενότητα, στήν σύμπνοια, στήν αγάπη.
Κυρίαρχος όρος είναι η συγγνώμη. "Εάν αφήτε τοίς ανθρώποις τά παραπτώματα αυτών, αφήσει καί υμίν ο Πατήρ υμών ο ουράνιος". (Ματθ. 6, 14). Ο θρίαμβος τής αμαρτίας, τό κύριο σημάδι τού ρόλου της πάνω στόν κόσμο, είναι η διαίρεση, η αντίθεση, ο χωρισμός, τό μίσος. Έτσι τό πρώτο σπάσιμο σ' αυτό τό φρούριο τής αμαρτίας είναι η συγχωρητικότητα: η επιστροφή στήν ενότητα, στήν σύμπνοια, στήν αγάπη.
Τό νά συγχωρήσω κάποιον σημαίνει νά βάζω ανάμεσα σέ μένα καί στόν "εχθρό" μου τήν ακτινοβόλα συγχώρεση τού ίδιου τού Θεού. Τό νά συγχωρήσω είναι νά αγνοήσω τό απελπιστικό αδιέξοδο στίς ανθρώπινες σχέσεις καί νά τό αναφέρω στό Χριστό. Συγχώρεση πραγματικά είναι ένα πέρασμα τής Βασιλείας τού Θεού μέσα στόν αμαρτωλό καί "πεπτωκότα" κόσμο.
Ουσιαστικά η Μεγάλη Σαρακοστή αρχίζει μέ τόν Εσπερινό τής τελευταίας Κυριακής τού Τριωδίου. Αυτή η μοναδική σέ βάθος καί ωραιότητα ακολουθία έχει δυστυχώς εκλείψει από αρκετές εκκλησίες. Όμως παρ' όλα αυτά τίποτε άλλο δέν αποκαλύπτει καλύτερα τό χαρακτηριστικό τόνο τής Μεγάλης Σαρακοστής στήν Ορθόδοξη Εκκλησία καί πουθενά αλλού δέ διακηρύσσεται τόσο καλά η έντονη πρόσκληση στόν άνθρωπο.
Ουσιαστικά η Μεγάλη Σαρακοστή αρχίζει μέ τόν Εσπερινό τής τελευταίας Κυριακής τού Τριωδίου. Αυτή η μοναδική σέ βάθος καί ωραιότητα ακολουθία έχει δυστυχώς εκλείψει από αρκετές εκκλησίες. Όμως παρ' όλα αυτά τίποτε άλλο δέν αποκαλύπτει καλύτερα τό χαρακτηριστικό τόνο τής Μεγάλης Σαρακοστής στήν Ορθόδοξη Εκκλησία καί πουθενά αλλού δέ διακηρύσσεται τόσο καλά η έντονη πρόσκληση στόν άνθρωπο.
Η ακολουθία αρχίζει μέ τόν κατανυκτικό εσπερινό όπου ο ιερέας είναι ντυμένος μέ λαμπερά άμφια. Τά κατανυκτικά στιχηρά πού λέγονται ύστερα από τόν ψαλμό "Κύριε εκέκραξα πρός Σέ..." αναγγέλουν τόν ερχομό τής Μεγάλης Σαρακοστής καί, πέρα απ' αυτή, τόν ερχομό τού Πάσχα!
Τόν τής Νηστείας καιρόν, φαιδρώς απαρξώμεθα, πρός αγώνας πνευματικούς εαυτούς υποβάλλοντες// αγνίσωμεν τήν ψυχήν, τήν σάρκαν καθάρωμεν// νηστεύσωμεν ώσπερ εν τοίς βρώμασιν εκ παντός πάθους, τάς αρετάς τρυφώντες τού Πνεύματος εν αίς διατελούντες πόθω, αξιωθείημεν πάντες, κατιδείν τό πάνσεπτον πάθος Χριστού τού Θεού, καί τό άγιον Πάσχα, πνευματικώς εναγαλλιώμενοι.
Κατόπιν γίνεται η είσοδος τού Ευαγγελίου μέ τόν εσπερινό ύμνο: "Φώς ιλαρόν αγίας δόξης...". Ο ιερέας τώρα προχωρεί πρός τήν Ωραία Πύλη γιά ν' αναφωνήσει τό εσπερινό Προκείμενο πού πάντοτε αναγγέλει τό τέλος τής μιάς καί τήν αρχή τής άλλης μέρας. Τό Μέγα προκείμενο αυτής τής ημέρας αναγγέλλει τήν αρχή τής Μεγάλης Σαρακοστής.
Τόν τής Νηστείας καιρόν, φαιδρώς απαρξώμεθα, πρός αγώνας πνευματικούς εαυτούς υποβάλλοντες// αγνίσωμεν τήν ψυχήν, τήν σάρκαν καθάρωμεν// νηστεύσωμεν ώσπερ εν τοίς βρώμασιν εκ παντός πάθους, τάς αρετάς τρυφώντες τού Πνεύματος εν αίς διατελούντες πόθω, αξιωθείημεν πάντες, κατιδείν τό πάνσεπτον πάθος Χριστού τού Θεού, καί τό άγιον Πάσχα, πνευματικώς εναγαλλιώμενοι.
Κατόπιν γίνεται η είσοδος τού Ευαγγελίου μέ τόν εσπερινό ύμνο: "Φώς ιλαρόν αγίας δόξης...". Ο ιερέας τώρα προχωρεί πρός τήν Ωραία Πύλη γιά ν' αναφωνήσει τό εσπερινό Προκείμενο πού πάντοτε αναγγέλει τό τέλος τής μιάς καί τήν αρχή τής άλλης μέρας. Τό Μέγα προκείμενο αυτής τής ημέρας αναγγέλλει τήν αρχή τής Μεγάλης Σαρακοστής.
Μή αποστρέψης τό πρόσωπό σου
από τού παιδός σου, ότι θλίβομαι//
ταχύ επάκουσόν μου// πρόσχες
τή ψυχή μου, καί λύτρωσαι αυτήν.
από τού παιδός σου, ότι θλίβομαι//
ταχύ επάκουσόν μου// πρόσχες
τή ψυχή μου, καί λύτρωσαι αυτήν.
Ακούστε τή θαυμάσια μελωδία τού στίχου τούτου, αυτή τήν κραυγή πού ξαφνικά γεμίζει τήν εκκλησία "...ότι θλίβομαι!" - καί θά καταλάβετε τό σημείο από τό οποίο ξεκινάει η Μεγάλη Σαρακοστή: τό μυστηριώδες μίγμα τής ελπίδας μέ τήν απογοήτευση, τού φωτός μέ τό σκοτάδι. Η όλη προετοιμασία έφτασε πιά στό τέλος.
Στέκομαι μπροστά στό Θεό, μπροστά στή δόξα καί στήν ομορφιά τής Βασιλείας Του. Συνειδητοποιώ ότι ανήκω σ' αυτή, ότι δέν έχω άλλη κατοικία, ούτε άλλη χαρά, ούτε άλλο σκοπό. Συναισθάνομαι ακόμα ότι είμαι εξόριστος από αυτή μέσα στό σκοτάδι καί στή λύπη τής αμαρτίας γι' αυτό "θλίβομαι"!
Τελικά παραδέχομαι ότι μόνο ο Θεός μπορεί νά μέ βοηθήσει σ' αυτή τή θλίψη, ότι μόνον σ' Αυτόν μπορώ νά πώ "πρόσχες τή ψυχή μου". Μετάνοια πάνω απ' όλα, είναι τό απελπισμένο κάλεσμα γιά τή θεία βοήθεια.
Πέντε φορές επαναλαμβάνουμε αυτό τό Προκείμενο. Καί τότε νά! η Μεγάλη Σαρακοστή αρχίζει. Τά φωτεινά χρωματιστά άμφια καί καλύμματα τού ναού αλλάζουν// τά φώτα σβήνουν. Όταν ο ιερέας εκφωνεί τίς αιτήσεις, ο χορός απαντάει μέ τό "Κύριε ελέησον" τήν κατ' εξοχήν σαρακοστιανή απάντηση.
Πέντε φορές επαναλαμβάνουμε αυτό τό Προκείμενο. Καί τότε νά! η Μεγάλη Σαρακοστή αρχίζει. Τά φωτεινά χρωματιστά άμφια καί καλύμματα τού ναού αλλάζουν// τά φώτα σβήνουν. Όταν ο ιερέας εκφωνεί τίς αιτήσεις, ο χορός απαντάει μέ τό "Κύριε ελέησον" τήν κατ' εξοχήν σαρακοστιανή απάντηση.
Γιά πρώτη φορά διαβάζεται η προσευχή τού Αγίου Εφραίμ πού συνοδεύεται από μετάνοιες. Στό τέλος τής ακολουθίας όλοι οι πιστοί πλησιάζουν τόν ιερέα καί ο ένας τόν άλλο, ζητώντας τήν αμοιβαία συγχώρεση. Αλλά καθώς γίνεται αυτή η ιεροτελεστία τής συμφιλίωσης, καθώς η Μεγάλη Σαρακοστή εγκαινιάζεται μ' αυτή τήν κίνηση τής αγάπης, τής ενότητας καί τής αδελφωσύνης, ο χορός ψάλλει πασχαλινούς ύμνους.
Πρόκειται τώρα πιά νά περιπλανηθούμε σαράντα ολόκληρες μέρες στήν έρημο τής Μεγάλης Σαρακοστής. Όμως από τώρα βλέπουμε νά λάμπει στό τέλος τό φώς τής Ανάστασης, τό φώς τής Βασιλείας τού Θεού".
(από το βιβλίο του π. Αλεξάνδρου Σμέμαν "Μεγάλη Σαρακοστή", εκδ. Ακρίτας)
