Η Τουρκία επιδιώκει ένα νέο ρόλο στα Δυτικά Βαλκάνια, που ξυπνά παλαιούς φόβους, αλλά και νέες ελπίδες. Θεωρεί τους λαούς εκεί συγγενείς, αλλά υπάρχουν κι άλλοι στα Βαλκάνια που φοβούνται νεο-οθωμανικές επιδικώξεις.
Η Τουρκία, βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, αυτή τη φορά για τον ρόλο της στα Δυτικά Βαλκάνια μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας. Ήταν το θέμα έρευνας που παρουσίασε στη Deutsche Welle στο Βερολίνο ο Ντούσαν Ρέλγιτς, πολιτικός επιστήμονας του Ιδρύματος Επιστήμη και Πολιτική σε εκδήλωση της Εταιρείας Νοτιοανατολικής Ευρώπης και της Γερμανοτουρκικής Εταιρείας. Ο ερευνητής θέλησε να καταγράψει τα κίνητρα και τις επιπτώσεις του όψιμου ενδιαφέροντος της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής για την Κροατία, Βοζνία-Ερζεγοβίνη, Σερβία, Μαυροβούνιο, Κοσσυφοπέδιο και π. γ. Δημοκρατία της Μακεδονίας. Ισάξιοι εταίροι στη διαμόρφωση της ασφάλειας
Τους λαούς αυτών των κρατών οι Τούρκοι τους θεωρούν συγγενείς τους, και μάλιστα η επίσημη θέση της Άγκυρας είναι ότι το ενδιαφέρον αποτελεί έκφραση σεβασμού των Τούρκων για τα συμφέροντα και την ευημερία των συγγενών τους. Εκτός αυτού υπάρχουν και οι αγορές, που είναι πολύ σημαντικές για την τουρκική οικονομία, αλλά βεβαίως και πολλά στρατηγικά και πολιτικά συμφέροντα,
«Ιδιαίτερα σημαντικό για τους Τούρκους είναι να ενισχύσουν την επιρροή τους στην περιοχή για να μπορέσουν να συμμετέχουν ως ισάξιοι εταίροι της Ε.Ε. και άλλων εξωτερικών παικτών στη διαμόρφωση της νέας αρχιτεκτονικής ασφάλειας στην Ευρώπη, και ειδικότερα σε αυτό το κομμάτι της γηραιάς ηπείρου», υποστηρίζει ο Ντούσαν Ρέλγιτς.
Δεν είναι τυχαίο ότι σε ορισμένες διαφορές, που αναφύονται στα Βαλκάνια η Τουρκία εμφανίζεται ως σημαντικός πολιτικός παράγοντας. Για παράδειγμα, μετά τον πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία η Άγκυρα προσπάθησε να διαμεσολαβήσει ανάμεσα στη Σερβία και τη Βοσνία. Επίσης, στο θέμα του ονόματος της π. γ. Δημοκρατίας της Μακεδονίας η Άγκυρα στήριξε ανοιχτά την κυβέρνηση των Σκοπίων.
Στα Δυτικά Βαλκάνια ξεφυτρώνουν σαν τα μανιτάρια όλο και περισσότερα τουρκικά πολιτιστικά κέντρα, σχολεία και πανεπιστήμια. Αλλά και η τουρκική μιντιακή προσφορά, από ραδιοφωνικά προγράμματα για το εξωτερικό μέχρι δακρύβρεχτα σίριαλ, γίνεται όλο και πιο αγαπητή. Η συμπάθεια για τους Τούρκους έχει ανέβει στα ύψη κυρίως στους μουσουλμάνους Βόσνιους. Χαρακτηριστικό είναι ότι πρόσφατα πολλοί από αυτούς γιόρτασαν τη νίκη της τουρκικής ομάδας μπάσκετ στον ημιτελικό κατά της Σερβίας με τουρκικές σημαίες.
«Καλύτερα με την Τουρκία, παρά στην ευρωπαϊκή αναμονή»
«Υπάρχουν όμως κι άλλοι», προσθέτει ο Ντούσαν Ρέλγιτς, «που έμαθαν στο δημοτικό ότι θα πρέπει να αποβάλλουν τον οθωμανικό ζυγό, αν θέλουν να επιστρέψουν στη Ευρώπη. Πρόκειται για απόψεις που έχουν τις ρίζες τους στον 19ο και 20ο αιώνα, αλλά ενισχύθηκαν στην μεταπολεμική γιουγκοσλαβική ιστορία».
Αυτή η διχασμένη σχέση των λαών των Δυτικών Βαλκανίων με την Άγκυρα αντικατοπτρίζεται και στις τελευταίες δημοσκοπήσεις. Ένα ποσοστό μόνο του 40% δηλώνει ότι η Τουρκία είναι φιλική χώρα, ορισμένοι Σέρβοι διανοούμενοι μάλιστα ισχυρίζονται ότι πίσω από την τουρκική διπλωματία κρύβεται μια νέο –οθωμανική φιλοσοφία, που κατατείνει στην αναγέννηση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας μετά από τον εξισλαμισμό της περιοχής.
«Ίσως», εκφράζει τον προβληματισμό του ο Ντούσαν Ρέλγιτς, «να προκύψει ένας νέος τρόπος πολιτικής σκέψης σε τμήμα των λαών της περιοχής, που να λέει, ότι αν η χώρα μου δεν μπορεί να γίνει μέλος της Ε.Ε. και η Τουρκία, ως ανερχόμενη περιφερειακή οικονομική δύναμη και πολυπληθέστερη χώρα της περιοχής με διεθνοπολιτικό ρόλο γίνει εταίρος μας, τότε, αν επιδιώξουμε στρατηγική συνεργασία με την Άγκυρα, μεσοπρόθεσμα ή και μακροπρόθεσμα, να επιτύχουμε περισσότερα, από το να περιμένουμε πότε η Ε.Ε. θα συνεχίσει την πολιτική της διεύρυνσης».
Το συμπέρασμα είναι,. Ότι σε περίπτωση που η Ε.Ε. αφήσει στο προθάλαμο αναμονής τα κράτη των δυτικών Βαλκανίων, δεν αποκλείεται να ηγηθεί η Τουρκία μιας «συμμαχίας των απορριφθέντων συγγενών» τους.
Alexandra Scherle/Ειρήνη Αναστασοπούλου
Επιμέλεια Σύνταξης Σπύρος Μοσκόβου Το αλίευσα ΕΔΩ
