Βλέποντας την Ελένη - Ωρείθυια Κουλιζάκη να διδάσκει ετυμολογία,
μυθολογία και φιλοσοφία σε μικρούς και μεγάλους στο βιβλιοπωλείο Αιγηίς
στον Πειραιά, σκέφτεσαι πόσο συναρπαστική υπόθεση είναι η περιπέτεια
της γνώσης. Μια νέα κοπέλα, γεμάτη ενθουσιασμό, χιούμορ, με έμφυτη
μεταδοτικότητα και ένα ολόφωτο χαμόγελο, κινείται μέσα στην αίθουσα
«ζωγραφίζοντας» λέξεις στον πίνακα. Αν στην πικρή πατρίδα μας οι
ιθύνοντες διέθεταν στοιχειώδη πατριωτισμό και οι ιδιοκτήτες των ΜΜΕ
είχαν έστω ίχνη αισθητικής, η κυρία Κουλιζάκη θα είχε επηρεάσει το
εκπαιδευτικό σύστημα και θα λειτουργούσε ως
πολλαπλασιαστής γνώσης στην τηλεόραση. Η συνέντευξη που ακολουθεί έγινε με αφορμή του βιβλίου της «Ετυμολογία με κάρτες», ένα ετυμολογικό βιβλίο για παιδιά 5-12 ετών που φιλοδοξεί να «περάσει» στις τρυφερές ηλικίες το πιο αισιόδοξο μήνυμα του κόσμου: αυτό που φέρει η ελληνική γλώσσα...
Πώς σας ήρθε η ιδέα να εκδώσετε αυτό το έργο; Είναι σε θέση τόσο μικρές ηλικίες να ασχοληθούν με την ετυμολογία και τα αρχαία ελληνικά;
- Οταν ανακάλυψα τη μαγεία της αλήθειας των λέξεων, δηλαδή την ετυμολογία, ήμουν ήδη ενήλικη. Σχεδόν θύμωσα που δεν είχα την ευκαιρία να γνωρίζω όλον αυτόν τον πλούτο της γλώσσης μας από μικρή ηλικία, καθώς ουδείς μάς τον διδάσκει. Σκέφτηκα, λοιπόν, πως θα έπρεπε να βάλω το λιθαράκι μου για τα παιδιά μας, ώστε να έχουν την ευκαιρία για περισσότερες επιλογές από όσες είχαμε εμείς. Οι ηλικίες 5-12 ετών όχι απλά δεν έχουν δυσκολία στην εκμάθηση της ετυμολογίας, αλλά απεναντίας είναι οι ιδανικές ηλικίες για να έρθουν τα παιδιά σε μια πρώτη επαφή με τις ρίζες της γλώσσης και μέσω της ετυμολογίας να θέσουν τις ιδανικές βάσεις για σωστή ορθογραφία, αλλά και παραγωγή και σύνθεση λέξεων. Το βιβλίο προσεγγίζει τη γνώση μέσω δημιουργικών δραστηριοτήτων, όπως η ζωγραφική, η χαρτοκοπτική και το παιχνίδι με κάρτες και με αυτόν τον τρόπο καθίσταται ψυχαγωγικό για τα παιδιά· μαθαίνουν παίζοντας. Ακράδαντη πεποίθησή μου είναι ότι στην εκμάθηση της γλώσσης σε πρώτο στάδιο θα έπρεπε να διδάσκεται μόνο η ετυμολογία και να ακολουθεί αργότερα η διδασκαλία της γραμματικής και του συντακτικού. Δεν αντιπροσωπεύει την πραγματικότητα η φράση «μαθαίνω αρχαία», καθώς η ετυμολογία απαντάται στο σήμερα και η ελληνική γλώσσα είναι μία και ενιαία.
Θεωρείτε την αρχαία ελληνική «νεκρή γλώσσα», όπως έχει αναφέρει η Μαρία Ρεπούση;
Στην αντίληψή μου δεν διαχωρίζεται η «αρχαία» ελληνική από τη «νέα» ελληνική γλώσσα. Οι ρίζες των λέξεων που χρησιμοποιούμε είναι οι ίδιες, η χρήση της δασείας διασώζεται στις σύνθετες λέξεις και χρησιμοποιούμε ακόμη τη δοτική πτώση. Αρα, διαπιστώνουμε ότι πρόκειται για την αδιάκοπη συνέχεια μιας γλώσσας που τροποποιήθηκε μεν, αλλά παραμένει η ίδια δε. Αν δεν διδαχθούμε όσα προανέφερα, χάνουμε τη συνέχειά της και δεν μαθαίνουμε ποτέ πώς ο «ἄρτος» έγινε «ψωμί», γιατί λέμε «καθορίζω» και όχι «κατορίζω» και πώς προκύπτει η φράση «πλήρωσα τοις μετρητοίς». Επομένως, δηλώσεις όπως αυτές της κυρίας Ρεπούση είναι τουλάχιστον αστείες, αν όχι εξοργιστικές, και μας υποψιάζουν για την άγνοιά της.
Διδάσκετε ετυμολογία, φιλοσοφία και μυθολογία σε μικρά παιδιά. Πώς τους φαίνεται η επαφή με την πνευματική κληρονομιά μας; Βοηθούνται έτσι στα σχολικά μαθήματά τους ή τους προκαλείται σύγχυση λόγω δυσκολίας αφομοίωσης των αρχαίων;
Είμαι το λιγότερο συγκλονισμένη και έκπληκτη από την αγάπη και τον ενθουσιασμό που δείχνουν τα παιδιά προς την ελληνική γλώσσα... Δεν περίμενα ποτέ όταν ξεκίνησα να διδάσκω ότι θα έφτανε κάποτε η στιγμή που θα μου δήλωναν θλιμμένα «γιατί μας πήραν τους τόνους, που είναι τα σημάδια της μουσικής της γλώσσας μας;» ή «γιατί άλλαξαν τα αρχαία, που είναι τα σωστά ελληνικά;» ή ότι θα εντόπιζαν με χαρακτηριστική ευκολία την ετυμολογία σύνθετων λέξεων, που έχουν όμως αρχαία ρίζα, ή ότι θα μου όριζαν μόνα τους «τί εστί “αρετή”», μέσω της σωκρατικής μαιευτικής μεθόδου. Είμαι απερίγραπτα υπερήφανη κάθε φορά που διαπιστώνω ότι πραγματοποιούν την υπέρβαση και μου ανακοινώνουν όλο χαρά πως διαπρέπουν στο μάθημα της Γλώσσας και της Ιστορίας στο σχολείο τους και δεν σας κρύβω πως δεν είναι λίγες οι φορές που συμπληρώνουν ή διορθώνουν ακόμη και τους δασκάλους τους!
«Αυτή είναι η πραγματική σανίδα σωτηρίας του τόπου μας»
Κατά τη γνώμη σας, ποιο είναι το βασικό πρόβλημα της κρατικά παρεχόμενης εκπαίδευσης;
Η εκπαίδευση που παρέχει το κράτος είναι ακριβώς αυτό που λέει η λέξη... εκπαίδευση - και όχι παιδεία. Οπως ακριβώς εκπαιδεύεται ένας σκύλος, για παράδειγμα, τα παιδιά εκπαιδεύονται να ψιττακίζουν στον στίβο της βαθμοθηρίας. Θεωρώ ότι δεν προάγεται η κριτική σκέψη και -στην εκμάθηση της Γλώσσας και της Ιστορίας συγκεκριμένα- δεν προβάλλεται η αδιάλειπτη συνέχειά τους. Η ετυμολογία, κατά τη γνώμη μου, θα έπρεπε να διδάσκεται από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου. Επίσης, έχω εντοπίσει δυστυχώς παραλείψεις και λάθη στα σχολικά βιβλία.
Σε τι μπορεί να βοηθηθεί ένας άνθρωπος, που αντιμετωπίζει πρόβλημα επιβίωσης, αν μάθει την ετυμολογία των λέξεων και εντρυφήσει στην αρχαία ελληνική γραμματεία; Μήπως πρόκειται περί «πολυτέλειας» να αφιερώνεις πολύτιμο χρόνο στο παρελθόν;
Εδώ ας μου επιτραπεί να απαντήσω με μια ερώτηση: αξίζει το ζῆν όταν δεν είναι εὖ ζῆν..; Μια ζωή όπου έχουμε λύσει το βιοποριστικό μας ζήτημα αλλά δεν είναι έμπλεη ιδανικών είναι μια ζωή που αξίζει να τη ζεις; Ο άνθρωπος που έχει επαφή με τις ρίζες του και αξίες στη ζωή του πάντα θα βρίσκει τη διέξοδο από την οποιαδήποτε κρίση και θα μεταμορφώνεται σε Ηρακλή, Οδυσσέα ή Ιάσονα που μετά την πραγματοποίηση των άθλων του θα δικαιώνεται και θα μετατρέπεται σε ήρωα. Η αρχαία ελληνική γραμματεία είναι η πραγματική σανίδα σωτηρίας μας και αλίμονο στον άνθρωπο που δεν ανατρέχει στη σοφία των προγόνων μας και τη σοφία της γλώσσης μας...
Ποια είναι η μεγαλύτερη φιλοδοξία σας από το επάγγελμά σας;
Αν γνώριζαν τη σπουδαιότητα της γλώσσης μας όλοι οι Ελληνες, αν την προστάτευαν και ήταν υπερήφανοι για αυτήν, όπως ήταν άλλοτε, θα ήμουν ο πιο ευτυχισμένος άνθρωπος στον κόσμο. Επίσης, ζω για να δω τους μαθητές μου να με ξεπερνάνε. Αν δεν έρθει η στιγμή που θα με ξεπεράσουν, θα γνωρίζουν ακόμη περισσότερα από εμένα και θα είναι ακόμη πιο ηθικοί άνθρωποι, θα έχω αποτύχει ως διδάσκαλος.
Φανατική με την ΑΕΚ της προσφυγιάς
Δηλώνετε ευθαρσώς τη φανατική προσήλωσή σας στην ΑΕΚ. Τι συμβολίζει για εσάς αυτή η ομάδα;
Βασικός άξονας της ζωής μου είναι οι αξίες: της πατρίδος, της ελευθερίας, του αυτοκαθορισμού... Στην ομάδα της ΑΕΚ αντικατοπτρίζονται, για εμένα, αυτές οι αξίες, καθώς αντιπροσωπεύει την προσφυγιά, τον Ελληνισμό που δεν παραδίδεται αλλά συνεχώς μάχεται, τον αετό που, αν και λαβώνεται, ξανασηκώνεται και ίπταται στους αιθέρες αγέρωχος. Ολα έχουν δύο όψεις, όπως μας δίδαξε ο παππούς Ηράκλειτος, έτσι και το ποδόσφαιρο δεν είναι μόνο χρήματα και εκτόνωση, αλλά και μια μικρογραφία της ζωής, άρα φιλοσοφία.
Μια ευχή για την Ελλάδα;
Η Ελλάς δεν χρειάζεται ευχές, η Ελλάς είναι ιδέα. Και για να το συνδέσω με την προηγούμενη ερώτηση, «αἱ ἰδέαι οὐκ ἀποθνήσκουν!»
Παναγιώτης Λιάκος
πολλαπλασιαστής γνώσης στην τηλεόραση. Η συνέντευξη που ακολουθεί έγινε με αφορμή του βιβλίου της «Ετυμολογία με κάρτες», ένα ετυμολογικό βιβλίο για παιδιά 5-12 ετών που φιλοδοξεί να «περάσει» στις τρυφερές ηλικίες το πιο αισιόδοξο μήνυμα του κόσμου: αυτό που φέρει η ελληνική γλώσσα...
Πώς σας ήρθε η ιδέα να εκδώσετε αυτό το έργο; Είναι σε θέση τόσο μικρές ηλικίες να ασχοληθούν με την ετυμολογία και τα αρχαία ελληνικά;
- Οταν ανακάλυψα τη μαγεία της αλήθειας των λέξεων, δηλαδή την ετυμολογία, ήμουν ήδη ενήλικη. Σχεδόν θύμωσα που δεν είχα την ευκαιρία να γνωρίζω όλον αυτόν τον πλούτο της γλώσσης μας από μικρή ηλικία, καθώς ουδείς μάς τον διδάσκει. Σκέφτηκα, λοιπόν, πως θα έπρεπε να βάλω το λιθαράκι μου για τα παιδιά μας, ώστε να έχουν την ευκαιρία για περισσότερες επιλογές από όσες είχαμε εμείς. Οι ηλικίες 5-12 ετών όχι απλά δεν έχουν δυσκολία στην εκμάθηση της ετυμολογίας, αλλά απεναντίας είναι οι ιδανικές ηλικίες για να έρθουν τα παιδιά σε μια πρώτη επαφή με τις ρίζες της γλώσσης και μέσω της ετυμολογίας να θέσουν τις ιδανικές βάσεις για σωστή ορθογραφία, αλλά και παραγωγή και σύνθεση λέξεων. Το βιβλίο προσεγγίζει τη γνώση μέσω δημιουργικών δραστηριοτήτων, όπως η ζωγραφική, η χαρτοκοπτική και το παιχνίδι με κάρτες και με αυτόν τον τρόπο καθίσταται ψυχαγωγικό για τα παιδιά· μαθαίνουν παίζοντας. Ακράδαντη πεποίθησή μου είναι ότι στην εκμάθηση της γλώσσης σε πρώτο στάδιο θα έπρεπε να διδάσκεται μόνο η ετυμολογία και να ακολουθεί αργότερα η διδασκαλία της γραμματικής και του συντακτικού. Δεν αντιπροσωπεύει την πραγματικότητα η φράση «μαθαίνω αρχαία», καθώς η ετυμολογία απαντάται στο σήμερα και η ελληνική γλώσσα είναι μία και ενιαία.
Θεωρείτε την αρχαία ελληνική «νεκρή γλώσσα», όπως έχει αναφέρει η Μαρία Ρεπούση;
Στην αντίληψή μου δεν διαχωρίζεται η «αρχαία» ελληνική από τη «νέα» ελληνική γλώσσα. Οι ρίζες των λέξεων που χρησιμοποιούμε είναι οι ίδιες, η χρήση της δασείας διασώζεται στις σύνθετες λέξεις και χρησιμοποιούμε ακόμη τη δοτική πτώση. Αρα, διαπιστώνουμε ότι πρόκειται για την αδιάκοπη συνέχεια μιας γλώσσας που τροποποιήθηκε μεν, αλλά παραμένει η ίδια δε. Αν δεν διδαχθούμε όσα προανέφερα, χάνουμε τη συνέχειά της και δεν μαθαίνουμε ποτέ πώς ο «ἄρτος» έγινε «ψωμί», γιατί λέμε «καθορίζω» και όχι «κατορίζω» και πώς προκύπτει η φράση «πλήρωσα τοις μετρητοίς». Επομένως, δηλώσεις όπως αυτές της κυρίας Ρεπούση είναι τουλάχιστον αστείες, αν όχι εξοργιστικές, και μας υποψιάζουν για την άγνοιά της.
Διδάσκετε ετυμολογία, φιλοσοφία και μυθολογία σε μικρά παιδιά. Πώς τους φαίνεται η επαφή με την πνευματική κληρονομιά μας; Βοηθούνται έτσι στα σχολικά μαθήματά τους ή τους προκαλείται σύγχυση λόγω δυσκολίας αφομοίωσης των αρχαίων;
Είμαι το λιγότερο συγκλονισμένη και έκπληκτη από την αγάπη και τον ενθουσιασμό που δείχνουν τα παιδιά προς την ελληνική γλώσσα... Δεν περίμενα ποτέ όταν ξεκίνησα να διδάσκω ότι θα έφτανε κάποτε η στιγμή που θα μου δήλωναν θλιμμένα «γιατί μας πήραν τους τόνους, που είναι τα σημάδια της μουσικής της γλώσσας μας;» ή «γιατί άλλαξαν τα αρχαία, που είναι τα σωστά ελληνικά;» ή ότι θα εντόπιζαν με χαρακτηριστική ευκολία την ετυμολογία σύνθετων λέξεων, που έχουν όμως αρχαία ρίζα, ή ότι θα μου όριζαν μόνα τους «τί εστί “αρετή”», μέσω της σωκρατικής μαιευτικής μεθόδου. Είμαι απερίγραπτα υπερήφανη κάθε φορά που διαπιστώνω ότι πραγματοποιούν την υπέρβαση και μου ανακοινώνουν όλο χαρά πως διαπρέπουν στο μάθημα της Γλώσσας και της Ιστορίας στο σχολείο τους και δεν σας κρύβω πως δεν είναι λίγες οι φορές που συμπληρώνουν ή διορθώνουν ακόμη και τους δασκάλους τους!
«Αυτή είναι η πραγματική σανίδα σωτηρίας του τόπου μας»
Κατά τη γνώμη σας, ποιο είναι το βασικό πρόβλημα της κρατικά παρεχόμενης εκπαίδευσης;
Η εκπαίδευση που παρέχει το κράτος είναι ακριβώς αυτό που λέει η λέξη... εκπαίδευση - και όχι παιδεία. Οπως ακριβώς εκπαιδεύεται ένας σκύλος, για παράδειγμα, τα παιδιά εκπαιδεύονται να ψιττακίζουν στον στίβο της βαθμοθηρίας. Θεωρώ ότι δεν προάγεται η κριτική σκέψη και -στην εκμάθηση της Γλώσσας και της Ιστορίας συγκεκριμένα- δεν προβάλλεται η αδιάλειπτη συνέχειά τους. Η ετυμολογία, κατά τη γνώμη μου, θα έπρεπε να διδάσκεται από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου. Επίσης, έχω εντοπίσει δυστυχώς παραλείψεις και λάθη στα σχολικά βιβλία.
Σε τι μπορεί να βοηθηθεί ένας άνθρωπος, που αντιμετωπίζει πρόβλημα επιβίωσης, αν μάθει την ετυμολογία των λέξεων και εντρυφήσει στην αρχαία ελληνική γραμματεία; Μήπως πρόκειται περί «πολυτέλειας» να αφιερώνεις πολύτιμο χρόνο στο παρελθόν;
Εδώ ας μου επιτραπεί να απαντήσω με μια ερώτηση: αξίζει το ζῆν όταν δεν είναι εὖ ζῆν..; Μια ζωή όπου έχουμε λύσει το βιοποριστικό μας ζήτημα αλλά δεν είναι έμπλεη ιδανικών είναι μια ζωή που αξίζει να τη ζεις; Ο άνθρωπος που έχει επαφή με τις ρίζες του και αξίες στη ζωή του πάντα θα βρίσκει τη διέξοδο από την οποιαδήποτε κρίση και θα μεταμορφώνεται σε Ηρακλή, Οδυσσέα ή Ιάσονα που μετά την πραγματοποίηση των άθλων του θα δικαιώνεται και θα μετατρέπεται σε ήρωα. Η αρχαία ελληνική γραμματεία είναι η πραγματική σανίδα σωτηρίας μας και αλίμονο στον άνθρωπο που δεν ανατρέχει στη σοφία των προγόνων μας και τη σοφία της γλώσσης μας...
Ποια είναι η μεγαλύτερη φιλοδοξία σας από το επάγγελμά σας;
Αν γνώριζαν τη σπουδαιότητα της γλώσσης μας όλοι οι Ελληνες, αν την προστάτευαν και ήταν υπερήφανοι για αυτήν, όπως ήταν άλλοτε, θα ήμουν ο πιο ευτυχισμένος άνθρωπος στον κόσμο. Επίσης, ζω για να δω τους μαθητές μου να με ξεπερνάνε. Αν δεν έρθει η στιγμή που θα με ξεπεράσουν, θα γνωρίζουν ακόμη περισσότερα από εμένα και θα είναι ακόμη πιο ηθικοί άνθρωποι, θα έχω αποτύχει ως διδάσκαλος.
Φανατική με την ΑΕΚ της προσφυγιάς
Δηλώνετε ευθαρσώς τη φανατική προσήλωσή σας στην ΑΕΚ. Τι συμβολίζει για εσάς αυτή η ομάδα;
Βασικός άξονας της ζωής μου είναι οι αξίες: της πατρίδος, της ελευθερίας, του αυτοκαθορισμού... Στην ομάδα της ΑΕΚ αντικατοπτρίζονται, για εμένα, αυτές οι αξίες, καθώς αντιπροσωπεύει την προσφυγιά, τον Ελληνισμό που δεν παραδίδεται αλλά συνεχώς μάχεται, τον αετό που, αν και λαβώνεται, ξανασηκώνεται και ίπταται στους αιθέρες αγέρωχος. Ολα έχουν δύο όψεις, όπως μας δίδαξε ο παππούς Ηράκλειτος, έτσι και το ποδόσφαιρο δεν είναι μόνο χρήματα και εκτόνωση, αλλά και μια μικρογραφία της ζωής, άρα φιλοσοφία.
Μια ευχή για την Ελλάδα;
Η Ελλάς δεν χρειάζεται ευχές, η Ελλάς είναι ιδέα. Και για να το συνδέσω με την προηγούμενη ερώτηση, «αἱ ἰδέαι οὐκ ἀποθνήσκουν!»
Παναγιώτης Λιάκος
Το αλίευσα ΕΔΩ
