ΟΙ ΒΟΡΕΙΟΗΠΕΙΡΩΤΕΣ ΒΛΑΧΟΙ

ΑΧ. Γ. ΛΑΖΑΡΟΥ
Ρω­μα­νι­στή – Βαλ­κα­νο­λό­γου

 
      Πρὸ  δε­κα­ε­τί­α­ς  στὴν  ἐ­φη­με­ρί­δα  »Χρι­στι­α­νι­κή»  δη­μο­σι­εύτη­κε  ἄρθρο   τοῦ Ἀπ. Π. Πα­πα­δό­που­λου, ἐ­πι­γρα­φό­με­νο: Οἱ Βλα­χό­φω­νοι Βο­ρει­ο­η­πει­ρῶ­τες καὶ πά­λι στὸ στό­χα­στρο τῆς ρου­μα­νι­κῆς προ­πα­γάν­δας. Ἐ­κτε­νεῖς ἀ­να­φο­ρὲς στὶς παν­το­ει­δεῖς ἐ­πι­πτώ­σεις της ἔ­κα­με ἡ κα­θη­γή­τρια τοῦ Πα­νε­πι­στη­μί­ου Ἰ­ω­αν­νί­νων Ἐ­λευ­θε­ρί­α Ἰ. Νι­κο­λαΐδου σὲ δι­α­δο­χι­κὰ συγ­γράμ­μα­τά της: α) Ξέ­νες προ­πα­γάν­δες καὶ ἐ­θνι­κὴ ἀλ­βα­νι­κὴ κί­νη­ση στὶς μη­τρο­πο­λι­τι­κὲς ἐ­παρ­χί­ες Δυρ­ρα­χί­ου καὶ Βε­λε­γρά­δων κα­τὰ τὰ τοῦ 19^ου καὶ τὶς ἀρ­χὲς τοῦ 20^οῦ αἰ­ῶνα. (Ἐκ­δό­σεις ΙΜΙΑΧ, Ἰ­ω­άν­νι­να 1978). β) Ἡ ρου­μα­νι­κὴ προ­πα­γάν­δα στὸ βι­λα­έ­τι Ἰ­ω­αν­νί­νων καὶ στὰ βλα­χό­φω­να χω­ριὰ τῆς Πίν­δου (τ. Α’, μέ­σα 19^ου-1900. Ἰ­ω­­άν­νι­να 1995).

       Στὸ δεύ­τε­ρο, ἡ Νι­κο­λαΐδου γνω­στο­ποι­εῖ ὅ­τι ἡ ἑλ­λη­νι­κό­τη­τα τῶν Βλά­χων ἦ­ταν ἀ­πο­δε­δειγ­μέ­νη καὶ δη­μο­σι­ευ­μέ­νη ἤ­δη ἀ­πὸ τὸν πρῶ­το Νε­ο­έλ­λη­να ἱ­στο­ρι­κὸ Κων­σταν­τῖ­νο Μ. Κού­μα (1777-1836), δι­δά­κτο­ρα τοῦ Πα­νε­πι­στη­μί­ου Λει­ψί­ας καὶ ἀν­τε­πι­στέλ­λον μέ­λος τῶν Ἀ­κα­δη­μι­ῶν Βε­ρο­λί­νου καὶ Μο­νά­χου, στὸν 12^ο τό­μο, κυ­κλο­φο­ρού­με­νο καὶ αὐ­το­τε­λῶς μὲ τὸ συμ­βο­λι­κὸ τί­τλο, Οἱ Ἕλ­λη­νες, τῆς συγ­γρα­φῆς του. Ἱ­στο­ρί­αι τῶν ἀν­θρω­πί­νων πρά­ξε­ων.  (Βι­έν­νη 1832).
      Κα­τά τήν κα­θη­γή­τρια Νι­κο­λαΐ­δου, τὴν ἑλ­λη­νι­κό­τη­τα τῶν Βλά­χων τὴν ὁ­ποί­α πρῶ­τος κα­τέ­γρα­ψε ὁ Κού­μας, «ὑ­πο­στη­ρί­ζει σθε­να­ρὰ καὶ ὁ Ἀπ. Ε. Βα­κα­λό­που­λος, Ἱ­στο­ρί­α τοῦ Νέ­ου Ἑλ­λη­νι­σμοῦ, τ.1, Θεσ­σα­λο­νί­κη 1974, β΄ ἔκδ. σ. 35 κ.ἑξ. καὶ ἐ­πα­να­βε­βαι­ώ­νει μὲ σο­βα­ρὰ ἐ­πι­χει­ρή­μα­τα ὁ Λα­ζά­ρου, Ἡ Ἀ­ρω­μου­νι­κή, ὅ.π. σ. 91-114 καὶ ἡ Μα­ρί­α Νυ­στα­ζο­πού­λου-Πε­λε­κί­δου, Συμ­βο­λὴ στὴν ἔ­ρευ­να γιὰ τὴν ἐ­θνο­λο­γι­κὴ κα­τά­στα­ση τῆς Μα­κε­δο­νί­ας πρὶν ἀ­πὸ τοὺς βαλ­κα­νι­κοὺς πο­λέ­μους, Δω­δώ­νη, τεῦχ. Α΄ τ.20 (1991) σ. 351». Γιὰ τὸν δεύ­τε­ρο, προ­σθέ­τει, «Στὶς ἐρ­γα­σί­ε­ς  τοῦ Λα­ζά­ρου δη­μο­σι­εύ­ε­ται πλή­ρης ἑλ­λη­νι­κὴ καὶ ξέ­νη βι­βλι­ο­γρα­φί­α γύ­ρω ἀ­πὸ κά­θε πτυ­χή τοῦ  Κου­τσο­βλα­χι­κοῦ ζη­τή­μα­τος. Συν­τρι­πτι­κὰ ἐ­πι­χει­ρή­μα­τα γιὰ «ἀν­τί­πα­λες» θέ­σεις 7 κ.ἑξ. πε­ρι­έ­χει ἡ πρό­σφα­τη με­λέ­τη του, Κα­τα­γω­γὴ καὶ ἐ­πί­το­μη ἱ­στο­ρί­α τῶν Βλά­χων τῆς Ἀλ­βα­νί­ας, Ἠ­πει­ρω­τι­κό Ἡμε­ρο­λό­γιο τ.15 (1993- 994) σ. 427 κ.ἑξ.
      Τά ἐ­πι­χει­ρή­μα­τά του ἀ­να­φέ­ρον­ται­ τό­σο στὴν κα­τα­γω­γὴ τῶν Κου­τσο­βλά­χων ὅ­σο καὶ στὴν πλη­θυ­σμια­κὴ κα­τα­νο­μή τους, ἰ­δι­αί­τε­ρα στὸν χῶ­ρο τῆς Ἀλ­βα­νί­ας».
      Ὁ Βα­κα­λό­που­λος ὁ ὁποῖ­ος στό πο­λύ­το­μο ἱ­στο­ρι­κὸ ἔρ­γο του μνη­μο­νεύ­ει καί τήν ἀνε­κτί­μη­τη μαρ­τυ­ρί­α τοῦ Ἰ­ω­άν­νου Λυ­δοῦ γιὰ Ἕλ­λη­νες δη­μο­γρα­φι­κὰ ὑ­πέρ­τε­ρους, κα­τὰ τὸν 6^ο αἰ. μ.Χ., ἐ­πὶ Ἰ­ου­στι­νια­νοῦ, στὴ χερ­σό­νη­σο τοῦ Αἵ­μου, ἡ ὁ­ποί­α τό­τε ἔ­φε­ρε τὸ ὄ­νο­μα Εὐ­ρώ­πη, καὶ χρῆ­στες τῆς λα­τι­νι­κῆς, Βλά­χους, ἐ­πα­νέρ­χε­ται μὲ με­λέ­τη­μά του ἐ­πί­το­μο, ἐ­πι­γρα­φι­κὰ δὲ εὐ­γλω­τό­τα­το. Ὁ γλωσ­σι­κὸς ἐ­κλα­τι­νι­σμὸς τῶν κα­τοί­κων τῆς Ἠ­πει­ρω­τι­κῆς Ἑλ­λά­δας. Ἀ­κρι­βῶς γρά­φει ὅ­τι τὴν ἄ­πο­ψη τοῦ ἐ­κλα­τι­νι­σμοῦ τῶν ἐν­τό­πι­ων ἑλ­λη­νι­κῶν πλη­θυ­σμῶν τὴ δι­α­τύ­πω­σε πρὶν ἀ­πὸ 150 χρό­νια κι­ό­λας ὁ πρῶ­τος Νε­ο­έλ­λη­νας ἱ­στο­ρι­κός, ὁ Κων. Κού­μας (1777-1836) μὲ πο­λὺ ἁ­πλοὺς καὶ πει­στι­κοὺς συλ­λο­γι­σμούς, ἀλ­λὰ τὸ ἔρ­γο του δὲν με­λε­τή­θη­κε ἔ­κτο­τε συ­στη­μα­τι­κὰ καὶ οἱ πα­ρα­τη­ρή­σεις του πέ­ρα­σαν ἀ­πα­ρα­τή­ρη­τες καὶ ἀ­νεκ­με­τάλ­λευ­τες».
      Ἡ θέ­ση τοῦ Κού­μα ἐπι­βε­βαι­ώθη­κε πρω­τίστω­ς ἐ­πι­στη­μο­νι­κὰ ἀπό τόν G. Hertzberg (1826-1907). Τὸ δὲ 1892 στὴν Πρα­κτι­κὴ Σχο­λὴ Ἀ­νω­τά­των Σπου­δῶν τῆς Σορ­βό­νης ὁ Leon Lafoscade, τοῦ ὁ­ποί­ου ἡ με­λέ­τη ἐ­πι­γρά­φε­ται Ἐ­πίδρα­ση  τῆς λα­τι­νι­κῆς στὴν ἑλ­λη­νι­κὴ, δη­λώ­νει ὅ­τι ἡ ἐ­ξά­πλω­ση τῆς λα­τι­νι­κῆς στὴν Ἑλ­λάδα γί­νε­ται αἰ­σθη­τὴ κα­τὰ ζῶ­νες καὶ νη­σί­δες. Τὸ 1976 ὁ Bruno Helly, κα­θη­γη­τὴς τοῦ 2^ου πα­νε­πι­στη­μί­ου Λυ­ών, ὡς συ­νερ­γά­της στὴν Ἱ­στο­ρί­α τοῦ Ἑλ­λη­νι­κοῦ Ἔ­θνους, (Ἐκ­δο­τι­κῆς Ἀ­θη­νῶν), μὲ συγ­γρα­φι­κὴ συμ­με­το­χή, ἐ­πι­γρα­φό­με­νη Θεσ­σα­λί­α, κα­θο­ρί­ζει τὶς Θεσ­σα­λι­κὲς πε­ρι­ο­χές, ὅ­που ση­μει­ώ­θη­κε ἐ­κλα­τι­νι­σμὸς τῶν Ἑλ­λή­νων. Στὸ δὲ πρω­τό­τυ­πο γαλ­λι­κὸ κεί­με­νο, ἀ­να­γνω­ρί­ζει τοὺς Βλά­χους τῆς Θεσ­σα­λί­ας ὡς ἐ­πι­βί­ω­ση Θεσ­σα­λῶν, ποὺ ἐ­πη­ρε­ά­στη­καν βα­θύ­τε­ρα ἀ­πὸ τὴ λα­τι­νι­κὴ γλῶσ­σα. Τὸ 1981 ὁ Βέλ­γος Michel Dubuisson, κα­θη­γη­τὴς τοῦ πα­νε­πι­στη­μί­ου Λι­έ­γης, ἀ­πο­κα­λύ­πτει καὶ τὰ ἑ­ξῆς: «Ἡ ἐ­ξά­πλω­ση τῆς λα­τι­νι­κῆς στὴν Ἀ­να­το­λὴ ἐν γέ­νει πα­ρα­μέ­νει πε­ρι­ο­ρι­σμέ­νη καὶ δὲν ἐγ­γί­ζει ὁ­λο­κλη­ρω­τι­κά τούς Ἕλ­λη­νες. Γιὰ πρώ­τη δὲ φο­ρά στὴν ἱ­στο­ρί­α τους οἱ Ἕλ­λη­νες ὑ­ψη­λοῦ ἐ­πι­πέ­δου ὠ­θοῦν­ται στὴν ἐκ­μά­θη­ση καὶ χρή­ση μί­ας ξέ­νης γλώσ­σας – στὴ δι­γλω­σί­α». Συ­νε­πῶς δὲν λα­τι­νο­φω­νοῦν ὅ­λοι οἱ Ἕλ­λη­νες. Ὁ­πωσ­δή­πο­τε δὲ ἡ λα­τι­νο­φω­νί­α ἁ­πλώ­νε­ται καὶ πέ­ρα τῶν  ὑ­ψη­λῶν κοι­νω­νι­κῶν τά­ξε­ων. Αὐ­τὸ φαί­νε­ται καὶ ἀ­πὸ τὸ γε­γο­νὸς ὅ­τι ὁ Dubuisson δέ­χε­ται ὡς πα­ρά­γον­τα ἐ­κλα­τι­νι­σμοῦ καὶ τὸ ὁ­δι­κὸ δί­κτυ­ο, τὸ ὁ­ποῖ­ο στὸ βο­ρει­ο­ελ­λα­δι­κὸ χῶ­ρο εἶ­ναι πα­νάρ­χαι­ο καὶ πο­λυ­φη­μι­σμέ­νο, π.χ. ἡ Ἐ­γνα­τί­α καὶ οἱ πρὸς βορ­ρᾶν καὶ πρὸς τὸ νό­το δι­α­κλα­δώ­σεις της, ὅ­που ἀ­ναγ­κα­στι­κὰ το­πο­θε­τοῦν­ται γι᾿ ἀ­σφά­λεια φρου­ρές, δυ­νά­μεις ἀ­σφα­λεί­ας, σταθ­μοὶ ἀ­νε­φο­δια­σμοῦ, πραγ­μα­τι­κοὶ πό­λοι ἕλ­ξε­ως ἐμ­πό­ρων καὶ ἄλ­λων ἐ­πι­χει­ρη­μα­τι­ῶν, με­τα­φο­ρέ­ων, παν­δο­χεί­ων, τα­χυ­δρό­μων…
      Τὰ προ­α­να­φε­ρό­με­να ἀ­σπά­ζον­ται καὶ­ οἱ ἐ­πι­φα­νέ­στε­ροι Ρου­μᾶνοι εἰ­δι­κοὶ ἐ­πι­στή­μο­νες, ὅ­πως  ὁ­  σύγ­χρο­νό­ς  μα­ς  κα­θη­γη­τή­ς  τοῦ Πα­νε­πι­στη­μίου­
Βου­κου­ρε­στίου  καί  Bochum τῆς Γερ­μα­νί­ας Cicerone Poghirc, ὁ ὁ­ποῖ­ος  στοὺς πα­ρά­γον­τες ἐ­κλα­τι­νι­σμοῦ, πλὴν τῶν δη­μο­σί­ων δρό­μων, ποὺ προ­α­να­φέ­ρον­ται καὶ ἀ­πὸ τὸν Dubuisson, συγ­κα­τα­λέ­γει τὸν στρα­τό, τὸ ἐμ­πό­ριο καὶ τὶς οἰ­κο­νο­μι­κὲς δρα­στη­ρι­ό­τη­τες, τὴ ρω­μα­ϊ­κὴ δι­οί­κη­ση καὶ τὴ δι­ά­δο­ση τοῦ χρι­στι­α­νι­σμοῦ, τὸν ἐκ­χρι­στι­α­νι­σμὸ.
      Ἡ ἰ­σχύ­ς καί ἡ ἐ­φαρ­μο­γὴ τους πα­ρα­τη­ροῦν­ται πρό πάν­των με­τὰ τήν ἵ­δρυ­ση τῆ­ς ρω­μα­ϊ­κῆς ἐ­παρ­χί­ας Μα­κε­δο­νί­α, ἡ ὁ­ποί­α συμ­πε­ρι­λαμ­βά­νει Θεσ­σα­λί­α, Ἤ­πει­ρο κ.ἄ. Κα­τὰ τὸν ἴ­διο Ρου­μᾶ­νο ἐ­πι­στή­μο­να, ἡ ἔ­ναρ­ξη τῆς λα­τι­νο­φω­νί­ας σὲ χῶ­ρο ἑλ­λη­νι­κὸ ἐγ­και­νι­ά­ζε­ται πο­λὺ ἐ­νω­ρί­τε­ρα τὸ 229 π.Χ., ὅ­ταν Ρω­μαῖ­οι καὶ Ἕλ­λη­νες τῶν πα­ρα­λί­ων τῆς ἑ­νια­ίας Ἠ­πεί­ρου καὶ τῶν πα­ρα­κει­μέ­νων Ἰ­ο­νί­ων νη­σι­ῶν συμ­πράτ­τουν στρα­τι­ω­τι­κὰ πρὸς ἀ­πό­κρου­ση ἰλ­λυ­ρι­κῶν ἐ­πι­δρο­μῶν, βλα­πτι­κῶν καὶ γιὰ τοὺς δύ­ο λα­ούς, Ἕλ­λη­νες καὶ Ρω­μαί­ους. Ἡ δὲ σύμ­πρα­ξη κα­θι­στοῦ­σε ἐ­πι­τα­κτι­κὴ καὶ ἀ­πα­ραί­τη­τη τὴ στοι­χει­ώ­δη μύ­η­ση τῶν Ἑλ­λή­νω­ν στὴ λα­τι­νι­κὴ στρα­τι­ω­τι­κὴ ὁ­ρο­λο­γί­α γιὰ τὴν ἀ­πο­τε­λε­σμα­τι­κὴ πραγ­μά­τω­ση τῆς συμ­μα­χι­κῆς ἐ­πι­χει­ρή­σε­ως.
      Ἑ­πο­μέ­νω­ς πε­ρίτρα­να ἀ­πο­δει­κνύ­ε­ται ἡ αὐτο­χθό­νια τῶν Βλά­χων, πα­ρα­δε­κτὴ δὲ καὶ ἀ­πὸ δι­α­κε­κρι­μέ­νους ἐκ­προ­σώ­πους τῆς ρου­μα­νι­κῆς ἐ­πι­στή­μης, π.χ. τοὺς A. D. Xenopol, A. Philippide, V. Parvan, T. Panpahagi, R. Vulpe, A. Procopovici, Th. Capidan…… Ὁ δὲ τε­λευ­ταῖ­ος, ἀ­φοῦ εἶ­χε με­σου­ρα­νή­σει ὡς πρω­τα­γω­νι­στής τῆς ρου­μα­νι­κῆς προ­πα­γάν­δας, κα­τὰ τὰ τέ­λη τῆς ζω­ῆς του ἔ­φτα­σε καὶ σὲ ἀν­τι­δι­κί­α μὲ τὸν κα­θη­γη­τή του στὸ Πα­νε­πι­στή­μιο τῆς Λει­ψί­ας G. Weigand, πα­σί­γνω­στο μί­σθαρ­νο ὄρ­γα­νο!
      Με­τα­ξὺ δὲ τῶν ἐ­πι­στη­μό­νων ἄλ­λων χω­ρῶν, οἱ ὁ­ποῖ­οι ὑ­πο­στη­ρί­ζουν τὴν αὐ­το­χθο­νί­α τῶν Βλά­χων, συγ­κα­τα­λέ­γον­ται καὶ οἱ R. Pinon, Wace- Thompson, L. Niederle, Fr. Taillez, T. Vukanovic, M. Sivignon, A. Failler, P. Lemerle…… Ἐ­πι­πρό­σθε­τα ὁ κα­θη­γη­τὴς τοῦ Πα­νε­πι­στη­μί­ου Βου­κου­ρε­στί­ου καὶ ἀ­κα­δη­μα­ϊ­κὸς N. Iorga ἰ­χνη­λα­τών­τας στὴν Πο­λω­νί­α τοὺς ἀ­πό­δη­μους Βλά­χους τῆς Ἀλ­βα­νί­ας ἔ­χει ἀ­πο­κα­λύ­ψει μὲ τὴν ἔ­ρευ­να στὰ Πο­λω­νι­κὰ Ἀρ­χεῖ­α, ὅ­τι στὶς το­πι­κὲς πο­λω­νι­κὲς ἀρ­χές, κα­τὰ τὸν 19^ο αἰ­ῶνα, οἱ Βλά­χοι Βο­ρει­ο­η­πει­ρῶ­τες μα­ζὶ μὲ τὸ ἐ­πάγ­γελ­μα, ποὺ ἀ­σκοῦ­σαν, δή­λω­ναν συ­νά­μα ὅ­τι εἶ­ναι Ἕλ­λη­νες!
      Οἰ ἀπό­δη­μοι Βλά­χοι, κα­τὰ το­ν Stoianovich, καὶ στὶς ἄλ­λες χῶ­ρες ταυ­τί­ζον­ται μὲ τοὺς Ἕλ­λη­νες, ἀ­κό­μη καὶ στὴ Ρου­μα­νί­α, ὅ­που ἡ λέ­ξη Κου­τσό­βλα­χοι ση­μαί­νει Ἕλ­λη­νες, σύμ­φω­να μὲ τὸν ἀ­κα­δη­μα­ϊ­κὸ C. C. Ggiurescu καὶ τὸν Βυ­ζαν­τι­νο­λό­γο P. Nasturel.
      Τά  πο­ρί­σμα­τα  ἄλ­λω­στε τῆ­ς ρου­μα­νι­κῆς δι­ε­πι­στη­μο­νι­κῆς ἔ­ρευ­να­ς ἀ­πο­μα­κρύ­νουν τοὺς Ρου­μά­νους ἀ­πὸ τὴ χερ­σό­νη­σο τοῦ Αἵ­μου. Συγ­κε­κρι­μέ­να, κα­τὰ τὸν Ρου­μᾶνο γε­ω­γρά­φο J. Haikin, ἡ Ρου­μα­νί­α δὲν εἶ­ναι χώ­ρα βαλ­κα­νι­κή, κα­θὼς καὶ ἡ ρου­μα­νι­κὴ γλῶσ­σα, κα­τὰ τὸν Ρου­μᾶνο κα­θη­γη­τὴ τοῦ Πα­νε­πι­στη­μί­ου Κο­πεγ­χά­γης Eugene Lozovan. Κα­τὰ δὲ τὸν Ioan Mitrea, ἡ ἐ­θνο­γέ­νε­ση τοῦ ρου­μα­νι­κοῦ λα­οῦ ἔ­λα­βε χώ­ραν στὴν καρ­πα­θιο-δου­να­βι­κὴ πε­ρι­ο­χή, ἡ ὁ­ποί­α συμ­πί­πτει μὲ τὸ ἔ­δα­φος τῆς ἀρ­χαί­ας Δα­κί­ας. Ὁ δὲ N. Iorga ὡς πο­λι­τι­κός, ὑ­πουρ­γὸς Ἐ­ξω­τε­ρι­κῶν καὶ πρω­θυ­πουρ­γὸς τῆς Ρου­μα­νί­ας, το­νί­ζει στὸν Ἀ­λέ­ξαν­δρο Πα­πα­να­στα­σί­ου, ὅ­τι οἱ Ρου­μᾶνοι δὲν ἔ­χουν τί­πο­τε στὰ Βαλ­κά­νια. Ἐν τέ­λει ὁ πρῶ­τος Ἡ­γε­μό­νας τῶν Ἡ­νω­μέ­νων Πα­ρα­δου­νά­βι­ων Ἡ­γε­μο­νι­ῶν, δη­λα­δὴ τῆς Ρου­μα­νί­ας, ἀ­πο­στο­μώ­νει τοὺς προ­πα­γαν­δι­στὲς τῶν ἡ­με­ρῶν μας καὶ μό­νο μὲ τὸν τί­τλο συγ­γρα­φῆς τοῦ Alexandru Stourdza, ἡ Ρου­μα­νί­α δὲν ἀ­νή­κει στὴν κα­θ᾿ αὐ­τὴν βαλ­κα­νι­κὴ χερ­σό­νη­σο, οὔ­τε ὡς ἔ­δα­φος, οὔ­τε ὡς φυ­λὴ, οὔ­τε ὡς κρά­τος. (Βου­κου­ρέ­στι 1904).
      Ἀλ­λά τό ἴ­διο ἔ­τος, 1904, ἐ­πι­κει­μέ­νη­ς  τῆς  Ἀ­πο­γρα­φῆς  τοῦ  Χιλ­μῆ πα­σᾶ, κα­τέ­φθα­σε ἀ­πὸ τὴ Ρώ­μη ὁ Ρου­μᾶ­νος δι­πλω­μά­της N. Burileanu στὸ Δυρ­ρά­χιο μὲ μο­να­δι­κὸ σκο­πὸ τὸν πει­θα­ναγ­κα­σμὸ τῶν Βλάχων νὰ ἀ­πο­γρα­φοῦν ὡς ……Ρου­μᾶ­νοι. Ὡ­στό­σο, σύμ­φω­να μὲ τὶς ἀρ­χεια­κὲς πη­γές, τὶς ὁ­ποῖ­ες δι­ε­ρεύ­νη­σε ἡ Ἐ­λευ­θε­ρί­α Νι­κο­λαΐ­δου, «οἱ Βλα­χό­φω­νοι τῶν Τυ­ράννων πι­στοὶ στὴν ἑλ­λη­νι­κὴ ἰ­δέ­α, μὲ σθέ­νος ἀ­πάν­τη­σαν ὅ­τι τί­πο­τε τὸ κοι­νὸ δὲν συ­νέ­δε­ε τὴ Ρου­μα­νί­α μὲ αὐ­τούς, οἵ­τι­νες στερ­ρῶς ἐ­χό­με­νοι τῶν πα­τρώ­ων, δὲν θὰ ἐ­πι­τρέ­ψω­σι σκάν­δα­λα καὶ ζι­ζά­νια καὶ ὅ­τι αἱ ὑ­πο­σχέ­σεις αὐ­τοῦ πε­ρὶ ἱ­δρύ­σε­ως τῆς σχο­λῆς μὲ πολ­λάς γλώσσας, καὶ Ἐκ­κλη­σί­ας με­γα­λο­πρε­ποῦς καὶ προ­στα­σί­ας ἰ­σχυ­ρᾶς ὑ­πὸ τὴν αἰ­γί­δα τῆς Ρου­μα­νί­ας, σκο­πού­σης, ὡς εἶ­πε, νὰ συ­στή­ση καὶ Προ­ξε­νεῖ­ον ἐν Δυρ­ρα­χί­ῳ, δὲν δύ­ναν­ται νὰ μει­ώ­σω­σι τὴν ἀ­πε­ρι­ό­ρι­στον ἀ­γά­πην των πρὸς τὴν Ἑλ­λάδα. Πρό­σθε­σαν ἐ­πί­σης πὼς κά­θε ἀ­πό­πει­ρα δε­λε­α­σμοῦ τους μὲ χρή­μα­τα ἢ ἄλ­λα μέ­σα θὰ ναυ­α­γοῦ­σε, ὅ­πως εἶ­χε γί­νει στὸ πα­ρελ­θόν. Ἀ­κό­μη καὶ αὐ­τὴ ἡ βί­α ἂν χρη­σι­μο­ποι­οῦν­τα­ν  ἀ­πὸ τοὺς μπέ­η­δες τῆς πε­ρι­ο­χῆς, ὅ­πως εἶ­χε γί­νει πρὶν ἀ­πὸ πέν­τε χρό­νια, ὕ­στε­ρα ἀ­πὸ συμ­φω­νί­α τῶν μπέ­η­δων μὲ τὴν ρου­μα­νι­κὴ κυ­βέρ­νη­ση δὲν θὰ ἀ­πέ­δι­δε».
      Ὁ κα­θη­γη­τή­ς  τοῦ  πα­νε­πι­στη­μί­ου  τῆς  Σορ­βόν­νης V. Berard σὲ συγ­γρα­φὴ του με­τα­φρα­σμέ­νη καὶ στὴν ἑλ­λη­νι­κὴ γλῶσ­σα ἀ­πὸ τὸ 1897, ἀ­να­φέ­ρε­ται  στὸν  Ἑλ­λη­νι­σμὸ  τοῦ  Δυρ­ρα­χί­ου δί­νον­τας τὶς ἑ­πό­με­νες πλη­ρο­φο­ρί­ες.
      «Σὲ ὅ­λα τὰ ὑ­παί­θρια κα­φε­νεῖ­α μι­λοῦν ἑλ­λη­νι­κά. Τὸ Δυρ­ρά­χιο ἦ­ταν τὸ φυ­σι­κό τους (τῶν Βλά­χων) λι­μά­νι γιὰ τὶς σχέ­σεις μὲ τὴν Ἀγ­κῶνα, τὴ Ρα­γού­λα, ἢ τὴ Βε­νε­τί­α». Συμ­πλη­ρώ­νει δὲ ὅ­τι ἕ­να αἰ­ῶνα με­τὰ τὴν ἑλ­λη­νι­κὴ ἐ­πα­νά­στα­ση τὸ Δυρ­ρά­χιο «πα­ρα­μέ­νει κου­τσο­βλά­χι­κο λι­μά­νι». Σὲ ἄλ­λο ση­μεῖο­ τῆς συγ­γρα­φῆς του ὁ Berard ἀ­πο­κα­λύ­πτει: «Ἡ βλά­χι­κη συ­νοι­κί­α τοῦ Ἐλ­βα­σάν, ὅ­πως καὶ ἡ ἄλ­λη τοῦ Πε­κι­νί, ση­μει­ώ­νει καὶ αὐ­τὴ ἕ­να σταθ­μὸ στὸ με­γά­λο ἐμ­πο­ρι­κὸ δρό­μο τῶν Βλά­χων ἀ­πὸ τὴν Πίν­δο στὸ Δυρ­ρά­χιο. Οἱ Βλά­χοι αὐ­τοὶ ἔ­χουν τὴν δι­κή τους Ἐκ­κλη­σί­α, τὴ δι­κή τους γλῶσ­σα καὶ τὰ δι­κά τους σχο­λεῖ­α (…). Ἑλ­λη­νι­κὸς ὁ κλῆ­ρος τους, ἑλ­λη­νι­κὴ ἡ λει­τουρ­γί­α τους (…). Καὶ στὰ δύ­ο τους σχο­λεῖ­α, ἀρ­ρέ­νων καὶ θη­λέ­ων, ἡ δι­δα­σκα­λί­α γί­νε­ται στὰ Ἑλ­λη­νι­κά. Οἱ ἴ­διοι μι­λοῦν Βλά­χι­κα στὴν συ­νοι­κί­α τους καὶ Ἑλ­λη­νι­κὰ ἢ ἀρ­βα­νί­τι­κα στὸ πα­ζά­ρι. Κι᾿ αὐ­τοὶ ἐ­πί­σης στέλ­νουν σπου­δα­στὲς στὸ πα­νε­πι­στή­μιο τῆς Ἀ­θή­νας. Κον­το­λο­γὶς ἔ­χουν ἑλ­λη­νι­κὴ συ­νεί­δη­ση καὶ δη­λώ­νου­ν Ἕλ­λη­νες». Μά­λι­στα ὡς Ἕλ­λη­νες ἀ­γω­νί­σθη­καν ἤ­δη κα­τὰ τὰ προ­ε­πα­να­στα­τι­κὰ κι­νή­μα­τα καὶ ὁ­μό­θυ­μα κα­τὰ τὴν με­γά­λη ἐ­θνι­κὴ ἐ­πα­νά­στα­ση. Ἰ­δοὺ τί γρά­φει ὁ Εὐ­άγ­γε­λος Ζάπ­πας: «Ἀ­πὸ τὸ 1821 μέ­χρι τὸ 1830 ἐ­δού­λευ­σα πι­στό­τα­τα τὴν πα­τρί­δα μου στρα­τι­ω­τι­κῶς. Πάν­τα ὑ­πὸ τὴν ὁ­δη­γί­αν τοῦ μα­κα­ρί­του Μάρ­κου ΜΠΟΤΣΑΡΗ σὲ ὅ­λους τούς πο­λέ­μους τοῦ Σου­λί­ου μέ­χρι τε­λευ­ταί­ως τῆς Σπλάν­τζας μὲ τὸν Λάμ­προν ΒΕΪΚΟΝ καὶ τὸν Βα­σί­λει­ον ΖΕΡΒΑΝ. Με­τέ­πει­τα ἀ­πέ­ρα­σα εἰς τὰ Σά­λω­να ὑ­πὸ τὴν ὁ­δη­γί­αν τοῦ Πα­νου­ρί­α καὶ Ἰ. Γκού­ρα. Εἰς ὅ­λους τούς πο­λέ­μους τῆς Ἀν. Ἑλ­λά­δος, Βα­σι­λι­κῶν, Θερ­μο­πυ­λῶν, Νευ­ρό­πο­λιν, Πα­τρα­τζι­κί­ου, Αἰ­τοῦ, Γρα­βιᾶν καὶ ἐ­σχά­τως τῆς Ἀμ­πρι­λια­νῆς ὑ­πὸ τὴν ὁ­δη­γί­αν τοῦ ἀ­θα­νά­του καπ. Κί­τσου Τζα­βέλ­λα, ἐ­πι­κε­φα­λῆς ὅ­λων τῶν βλα­χο­χω­ρί­ων τοῦ Σα­λώ­νου μὲ βαθ­μὸ Τα­ξιά­ρχου τῆς ἐ­νερ­γεί­ας καὶ τε­λευ­ταί­ως ἐ­πι­κε­φα­λῆς τῶν στρα­τι­ω­τῶν μου καὶ  τῶν στρα­τι­ω­τῶν τοῦ Ν. Πα­νου­ρί­α (…) καὶ δι­άλυ­σαν αὐ­τοῦ τοῦ πο­λέ­μου ἀ­πέ­ρα­σα εἰς Πε­λο­πόν­νη­σον μέ­χρι τῆς ἐ­λεύ­σε­ως τοῦ Ἰ. Κα­πο­δι­στρί­ου…… Καὶ μάρ­τυ­ρας δὲ τού­του ἐ­πι­κα­λοῦ­μαι αὐ­τοὺς τοὺς πολ­λὰ ὀ­λί­γους ἐκ τοῦ ἐ­πα­να­στα­τι­κοῦ πο­λέ­μου σω­θέν­τας ἥ­ρω­ας… (…) μὲ τοὺς ὁ­ποί­ους ἐ­συμ­πο­λε­μή­σα­μεν εἰς αὐ­τάς τὰς μά­χας θά­πτον­τας συγ­γε­νεῖς καὶ στρα­τι­ώ­τας, βά­φον­τας πέ­τρες καὶ τὴ γῆ μὲ τὸ αἷ­μα μας ὑ­πὲρ τῆς ἐ­λευ­θε­ρί­ας τῆς φιλ­τά­της ἡμῶν πα­τρί­δος, καὶ με­τὰ τὸ τέ­λος ὅ­λων αὐ­τῶν ἦλ­θα ἐ­δῶ εἰς Βου­κου­ρέ­στιον με­τερ­χό­με­νος τὸ ἐμ­πό­ριον καὶ ἀ­ε­νά­ως βο­η­θῶν καὶ συν­δρά­μων τοὺς ἐ­δῶ πτω­χοὺς καὶ ἀ­δυ­νά­μους Ἕλ­λη­νας».
      Λοι­πόν, αὐ­τό­ς ὁ Βο­ρει­ο­η­πει­ρώ­τη­ς Βλά­χος Εὐ­αγ­γέ­λης Ζάπ­πας, δὲν εἶ­ναι Ἕλ­λη­νας ἐ­πει­δὴ χρη­σι­μο­ποι­οῦ­σε ἴ­σως καὶ δεύ­τε­ρη προ­φο­ρι­κὴ λα­λιά, ἕ­να λα­τι­νο­γε­νὲς γλωσ­σι­κὸ ἰ­δί­ω­μα, τὰ Βλά­χι­κα κα­τά­λοι­πο μα­κραί­ω­νης ρω­μαι­ο­κρα­τί­ας, ὅτα­ν  ἄλ­λως τε ἐ­πί­σης ἀ­κραιφ­νέ­στα­τοι ἐ­θνι­κὰ Συ­νέλ­λη­νες στὸ διά­βα τῶν αἰ­ώ­νων ἔ­χουν τουρ­κο­φω­νή­σει, σλα­βο­φω­νή­σει, ἀλ­βα­νο­φω­νή­σει, ἰ­τα­λο­φω­νή­σει, ἐ­νῶ ἡ συ­νεί­δη­σή τους δι­α­φυ­λά­χθη­κε ἐ­θνι­κὰ ὁ­λο­ζών­τα­να ἑλ­λη­νι­κὴ καὶ ἐν­τε­λῶς ἀ­λώ­βη­τη? Στὴν πε­ρί­πτω­ση τοῦ Ζάπ­πα τὸ με­γα­λεῖ­ο τῆς ἑλ­λη­νι­κό­τη­τας θρι­άμ­βευ­σε ὑ­περ­βαί­νον­τας τὴν ἀν­θρώ­πι­νη φαν­τα­σί­α. Δι­ό­τι ὁ Ζάπ­πας δὲν ἔ­χει μνη­σι­κα­κή­σει κα­τὰ τῆς πα­τρί­δας του, τῆς αἰ­ω­νί­ας Ἑλ­λά­δας, ἡ ὁ­ποί­α μὲ κα­τά­παυ­στο νό­μο, τὸν πε­ρι­βό­η­το Πε­ρὶ αὐ­το­χθό­νων καὶ Ἑ­τε­ρο­χθό­νων, ἐ­πει­δὴ γεν­νή­θη­κε βο­ρει­ότε­ρα τῶν τό­τε συ­νό­ρων τοῦ Δο­μο­κοῦ, ἐ­ξα­ναγ­κά­στη­κε στὸν πι­κρὸ ξε­νιτε­μό, ὅ­που, ὅ­πως ὅ­λοι οἱ ξε­νι­τε­μέ­νοι, γεύ­θη­κε ἀ­τέ­λει­ω­τες πι­κρί­ες μὲ κα­ϋ­μοὺς καὶ στε­να­χώ­ρι­ες. Πα­ρὰ ταῦ­τα ἀ­πο­κτών­τας πλού­τη ἀ­μύ­θη­τα, χω­ρὶς τὸν πα­ρα­μι­κρὸ δι­σταγ­μὸ στὴν κρί­σι­μη ὥ­ρα τοῦ τερ­μα­τι­σμοῦ τῆς ἐ­πί­γειας ζω­ῆς τὰ δι­έ­θε­σε στὴν πα­τρί­δα Ἑλ­λά­δα.
      Ἄλ­λος Βο­ρει­ο­η­πει­ρώ­τη­ς Βλά­χος τὸ 1897 στὸν ἀ­πο­κα­λού­με­νο πό­λε­μο τῆς Ντρο­πῆς ἔ­σω­σε τὴν τι­μὴ τῶν ἑλ­λη­νι­κῶν ὅ­πλων καὶ τῆς πα­τρί­δας του. Κα­τὰ τὸν Παῦ­λο Με­λᾶ, πο­λε­μι­στὴ τοῦ 97, «ὁ Κων­σταν­τῖ­νος Σμο­λέν­σκη­ς  μά­χε­ται σὰν λι­ον­τά­ρι, ὅ­που καὶ ἂν τὸν στεί­λουν. Ὅ­λοι οἱ Ἕλ­λη­νες πρέ­πει νὰ τὸν λα­τρεύ­ω­μεν, δι­ό­τι εἶ­ναι ὁ μό­νος ἀ­νώ­τε­ρος ἀ­ξι­ω­μα­τι­κός, ποὺ προ­τά­σει τῆς γεν­ναί­αν του καρ­δί­αν εἰς τὸν ἐ­χθρόν. Εἰς τὸ Ρε­βέ­νι πολ­λά­κις ἀ­πώ­θη­σε τοὺς Τούρ­κους καὶ μό­νος αὐ­τὸς ἦλ­θε ἐν τά­ξει εἰς τὰ Φάρ­σα­λα.
      Πά­λιν αὐ­τό­ς ἔ­σω­σε τό Βε­λε­στῖ­νον τρὶς νι­κή­σας τοὺς Τούρ­κους». Ἐν τού­τοις στὴ σύγ­χρο­νή μας Ἑλ­λά­δα ἡ ἑλ­λη­νι­κό­τη­τά του ἀ­γνο­εῖ­ται καὶ ἀ­πὸ δι­δά­κτο­ρες Ἱ­στο­ρί­ας!
      Ἀ­νε­παί­σθη­τα ἀ­να­γνω­ρί­ζε­ται  ἡ συμ­βο­λή τῶν Βο­ρει­ο­η­πει­ρω­τῶν Βλάχων στήν  ἀ­νά­πτυ­ξη  τῆς  ἑλ­λη­νι­κῆς παι­δείας. Ὁ  Κων. Ἰ.  Κί­τσο­ς  μὲ συγ­γρα­φὴ του μᾶς ὑ­πεν­θυ­μί­ζει. «Τὰ Ζω­γρά­φεια Δι­δα­σκα­λεῖ­α ἀ­πὸ τὴ μί­α με­ριὰ καὶ τὰ πε­ρί­φη­μα σχο­λεῖ­α τοῦ Ἀρ­γυ­ρο­κά­στρου, τῆς Κο­ρυ­τσᾶς, τῆς Μο­σχο­πό­λε­ως, τῆς Πρε­πε­τῆς, τοῦ Λαμ­πό­βου, τῆς Πο­λύτσανης, τῆς Σω­πι­κῆς, τῆς Δρό­βια­νης, τοῦ Δελ­βί­νου κ.τ.λ. συ­νο­λι­κὰ 360 ἀν­δρω­μέ­να μὲ τὶς γεν­ναῖ­ες ἐ­πι­χο­ρη­γή­σεις τῶν με­γά­λων εὐ­ερ­γε­τῶν Ζάπ­πα, Ἀρ­σά­κη, Σί­να, Ζω­γρά­φου, Μπά­κα, Δού­κα καὶ ἄλ­λων, μὲ τοὺς 25.000 μα­θη­τές τους, φέ­ρα­νε μί­α πραγ­μα­τι­κὴ ἄν­θη­ση τῆς παι­δεί­ας καὶ τῶν γραμ­μά­των στὴν πε­ρι­ο­χή, δη­μι­ούρ­γη­σαν μί­α λαμ­πρὴ πα­ρά­δο­ση παι­δεί­ας, μο­να­δι­κὴ γιὰ ἕ­να τό­σο μι­κρὸ τό­πο σὲ τέ­τοι­α ἐ­πο­χὴ».
      Τὶς πα­ρα­πά­νω ἀ­λή­θει­ες πα­ρα­δέ­χε­ται καί ὁ πλέο­ν ἐ­θνι­κι­στὴς Ἀλβανός ἡγέτης,  ὁ  πο­λύ­δρα­στος  καὶ  πο­λυ­τι­τλοῦ­χος  Bastri-Bey,  σὲ γαλ­λό­γλωσ­σο δη­μο­σί­ευ­μά του, στὸ ὁ­ποῖ­ο μὲ παρ­ρη­σί­α καὶ τόλ­μη γνω­στο­ποι­εῖ στὴν Εὐ­ρώ­πη ἐ­πι­γραμ­μα­τι­κὰ τὰ ἀ­κό­λου­θα.
     «Ἀ­να­γνω­ρί­ζου­με τό­ν ἑλ­λη­νι­κὸ χα­ρα­κτῆ­ρα  τῆ­ς νότιας Ἀλ­βα­νί­ας, ὅ­που τὸ ὑ­πε­ραι­ω­νό­βιο πο­λι­τι­σμι­κὸ ἔρ­γο  τῶν σχο­λῶν της κυ­ρια­ρχεῖ ἠ­θι­κὰ καὶ ἐ­θνι­κά».
Οἱ Βο­ρει­ο­η­πει­ρῶ­τε­ς Βλά­χοι δέν ἀ­που­σι­ά­ζου­ν ἀπό κα­νένα κο­ρυ­φαῖ­ο ἐ­θνι­κὸ-ἑλ­λη­νι­κὸ ἐ­πί­τευγ­μα, ὅ­πως ἡ Αὐ­το­νο­μί­α τῆς Βο­ρεί­ου Ἠ­πεί­ρου καὶ τὸ δι­η­νε­κῶς ἐν ἰ­σχὺ Πρω­τό­κολ­λο τῆς Κέρ­κυ­ρας. Ἀρ­κεῖ ἁ­πλού­στα­τη καὶ ἐν­τε­λῶς ἐν­δει­κτι­κὴ ὑ­πό­μνη­ση τοῦ ὀ­νό­μα­τος Γε­ώρ­γιος Χρη­στά­κη Ζω­γρά­φος.
      Δυ­στυ­χῶς τὸ Ἑλ­λη­νι­κὸ Ἵ­δρυ­μα Εὐ­ρω­πα­ϊ­κῆς καὶ Ἐ­ξω­τε­ρι­κῆς Πο­λι­τι­κῆς -συν­το­μο­γρα­φι­κὰ ΕΛΙΑΜΕΤ- ἐ­πι­χο­ρη­γού­με­νο καὶ αὐ­τὸ ἀ­πὸ τὸ «πλού­σιο» ἑλ­λη­νι­κὸ κρά­τος, ἔ­χει ἐκ­δώ­σει συλ­λο­γι­κὴ συγ­γρα­φὴ μὲ τί­τλο Ὁ Ἑλ­λη­νι­σμὸς τῆς Ἀλ­βα­νί­α­ς (Ἀ­θή­να, Ἀ­πρί­λιος 1994, 97) δι­αι­ρών­τας τοὺς Ὀρ­θο­δό­ξους τῆς γει­το­νι­κῆς χώ­ρας σὲ τέσ­σε­ρες (4) ἐ­θνό­τη­τες: 1) Βλά­χι­κη, 2) Ἀλ­βα­νι­κὴ, 3) Ἑλ­λη­νι­κὴ, 4) Σλα­βι­κὴ.
      Ὅ­μω­ς ὁ Ζάπ­πας δέν αἰ­σθάν­θη­κε…… «Βλα­χι­κῆς ἐ­θνό­τη­τας οὔ­τε ζών­τας, εὐ­δο­κι­μών­τας, δι­α­πρέ­πον­τας στὸ …Βου­κου­ρέ­στι! Ἔνοιω­θε πάν­το­τε Ἕλ­λη­νας ἢ σω­στό­τε­ρα Με­γα­λο­έλ­λη­νας καὶ γι᾿ αὐ­τὸ κλη­ρο­νό­μο τῆς πε­ρι­ου­σί­ας του ἄ­φη­σε τὴν Ἑλ­λά­δα! Ἐξ ἄλ­λου ὁ Σί­νας ἀλ­λη­λο­γρα­φών­τας μὲ τὸν πρῶ­το Κυ­βερ­νή­τη τῆς Ἑλ­λά­δος Ἰ­ω­άν­νη Κα­πο­δί­στρια ὑ­πέ­γρα­φε σε­μνό­τα­τα καὶ ἐ­θνο­πρε­πέ­στα­τα ὡς Πρό­ε­δρος τῆς Ἀ­δελ­φό­τη­τας τῶν Γραι­κο-Βλά­χων Βι­έν­νης!
     Αὐ­τή ἡ παν­τε­λῶς ἀ­πα­ρά­δε­κτη ἐ­πι­στη­μο­νι­κὰ πε­ρι­κο­πὴ τῆ­ς ἐκ­δό­σε­ως τοῦ  ΕΛΙΑΜΕΠ,  ἀ­πο­δι­δό­με­νη  σὲ  κα­θη­γη­τὴ  πα­νά­σχε­το, πα­ρώ­θη­σε  πρὸς τῆς Ἀ­πο­γρα­φῆς στὴν Ἀλ­βα­νί­α ἐ­πί­ση­μη ἐ­πί­σκε­ψη τοῦ Προ­έ­δρου τῆς Ρου­μα­νι­κῆς Δη­μο­κρα­τί­ας μὲ τὴν προσ­δο­κί­α ὑ­πο­μνή­σε­ως τῆς «ρου­μα­νι­κό­τη­τας» τῶν Βλά­χων τῆς γει­το­νι­κῆς χώ­ρας. Ἀλ­λὰ ἀ­πο­χώ­ρη­σε ἀ­νε­ξε­τα­στέ­ος ὁ ξέ­νος ἐ­πί­ση­μος ἐ­πι­σκέ­πτης. Δι­ό­τι ὁ Ἀλ­βα­νὸς Ekrem Vlora σὲ προ­γε­νέ­στε­ρο δη­μο­σί­ευ­μά του ἔ­χει δι­α­κη­ρύ­ξει ὅ­τι οἱ πρό­γο­νοι τῶν Ἀρ­βα­νι­το­βλά­χων ὑ­πῆρ­χαν σ᾿ αὐ­τὸν τὸν χῶ­ρο αἰ­ῶ­νες πρὸ τοῦ ἐ­κρω­μαϊσμοῦ τῶν Δα­κῶν, προ­γό­νων τοῦ Ρου­μά­νου Προ­έ­δρου.
      Ἐ­πι­πρό­σθε­τα  ἄλ­λο ἑλ­λη­νι­κὸ ἵ­δρυ­μα, τὸ Κέν­τρο  Ἐ­ρευ­νῶ­ν  Μει­ο­νο­τι­κῶν
      Ὁμά­δων (ΚΕΜΟ), ἐ­πί­σης ἐ­πι­χο­ρη­γού­με­νο ἀπ᾿ τὸ «πλού­σιο ἑλ­λη­νι­κό κρά­τος καί ὄχι μό­νον, χαλ­κεύ­ει μει­ο­νό­τη­τα Βλα­χι­κὴ στὴν Ἑλ­λά­δα, μο­λο­νό­τι ἀρ­κούν­τως πρω­τύ­τε­ρα ὁ Γερ­μα­νὸς κα­θη­γη­τὴς τοῦ Πα­νε­πι­στη­μί­ου Mannheim H. Richter ἀ­πο­κλεί­ει μει­ο­νο­τι­κὸ χα­ρα­κτη­ρι­σμὸ καὶ πι­στο­ποι­εῖ ὅ­τι οἱ Βλά­χοι ἔ­χουν ἀ­πό­λυ­τα ἑλ­λη­νι­κὴ ταυ­τό­τη­τα. Συ­νά­μα δὲ στὸ ἴ­διο συμ­πέ­ρα­σμα ὁ­δη­γοῦν καὶ οἱ ἔ­ρευ­νες τοῦ Βουλ­γά­ρου ἀν­θρω­πο­λό­γου Peter Boev, κα­τὰ τὸ ὁ­ποῖ­ο οἱ Ἕλ­λη­νες Βλά­χοι δὲν δι­α­φέ­ρουν ἀν­θρω­πο­λο­γι­κὰ ἀ­πὸ τοὺς γει­το­νι­κοὺς μὴ βλά­χι­κους πλη­θυ­σμοὺς τοῦ ἑλ­λα­δι­κοῦ χώ­ρου. Μὲ τὸν ξέ­νο ἐ­πι­στή­μο­να συμ­φω­νεῖ καὶ ὁ ὁ­μό­λο­γός του στὸ Πα­νε­πι­στή­μιο Ἀ­θη­νῶν Θε­ό­δω­ρος Κ. Πί­τσιος, κα­τὰ τὸν ὁ­ποῖ­ο «- Βλά­χοι- Σα­ρα­κα­τσά­νοι καὶ Ἠ­πει­ρῶ­τες- χα­ρα­κτη­ρί­ζον­ται ἀ­πὸ τοὺς κοι­νοὺς ἀν­θρω­πο­λο­γι­κοὺς τύ­πους καὶ τῆς ἴ­δια ἀν­θρω­πο­λο­γι­κὴ σύν­θε­ση».
(Οἱ ἐν­δι­α­φε­ρό­με­νοι γιά τήν τεκ­μη­ρί­ω­ση πλη­ρέ­στε­ρη  βλ.  Εὑρε­τή­ριο ὀνο-­
μά­τω­ν στήν τε­τρά­το­μη συγ­γρα­φή Ἀχ. Γ. Λα­ζά­ρου, Ἑλ­λη­νι­σμὸς  καὶ  λα­οὶ νο­τι­ο­α­να­το­λι­κῆς (ΝΑ) Εὐ­ρώ­πης, Ἀ­θή­να 2009-2010).
Το αλίευσα ΕΔΩ