«Ἐσὺ ποὺ πῆρες τὴν ἀπόφαση νὰ γίνεις δάσκαλος, ἔτσι κι ἔτσι ἔχεις δώσει, ὡς τώρα, πολλὲς ἐξετάσεις. Θυμήσου, προτοῦ ν’ ἀρχίσεις τὴν δουλειά σου, νὰ κάμεις καὶ μιά τελευταῖα ἐξέταση, ὄχι μπροστὰ σὲ ἐπιτροπὲς καὶ καθηγητές, παρὰ μονάχος, ὁλομόναχος μὲ τὸν ἑαυτό σου. Ρῖξε μιά ματιὰ στὴν ψυχή σου καὶ κοίταξε: Καίει ἐκεῖ μέσα ἄσβηστη κι ἀσάλευτη ἡ λαχτάρα γιὰ τὸν ἄνθρωπο; Τότε πάει καλὰ κι εὐλογημένη ἡ ἀπόφασή σου. Ἂν ὅμως βρεῖς πὼς ὅλος ὁ πόθος σου εἶναι πότε νὰ ἐλευθερωθεῖς ἀπ’ αὐτὸν καὶ συλλογίζεσαι μόνον πῶς καὶ πότε θὰ πλουτίσεις, τότε ἄλλαξε τὸ ταχύτερο ἀπόφαση, ἐν ὅσῳ εἶσαι ἀκόμη νέος, γιατί βρίσκεσαι σὲ στραβὸ δρόμο. Ὅ,τι ἐλπίζεις, δὲν θὰ σοῦ τὸ φέρει τὸ ἐπάγγελμά σου. Κι ὁ ἴδιος τὸ βλέπεις, ἡ Πολιτεία δὲν εἶναι γενναία στοὺς μισθούς της… Ἂν ὅμως ἡ ψυχή σου μοιάζει κάπως μὲ τὴν ψυχὴ τῆς Μάνας, ποὺ κι ὅταν τὸ γεννήσει τὸ παιδὶ ἐξακολουθεῖ, μὲ τὴν ἀδιάκοπη τρεμοῦλα καὶ λαχτάρα, ὁλοένα νὰ τὸ δημιουργεῖ καὶ νὰ τὸ φτιάχνει, τότε νὰ εἶσαι βέβαιος, πὼς δὲν θὰ γκρεμισθεῖς ἀπὸ τὰ ὕψη, ποὺ ἀνέβασες τὸν ἑαυτό σου μὲ τὴν ἀπόφασή σου νὰ γίνεις δάσκαλος καὶ τὴ ζωή σου θὰ περάσεις ἀνθρωπινά… Σὰν τὴν ψυχὴ τῆς Μάνας πρέπει κι ἡ δική σου ψυχὴ νὰ εἶναι ὑπὸ ἀδιάκοπη λαχτάρα φλογισμένη. Τότε πήγαινε μὲ θάρρος μπροστά, ἀλλιῶς γύρισε πίσω, ἐπειδὴ ἡ ζωή σου θὰ εἶναι πάντα δυστυχισμένη».
Τὸ ὡραῖο καὶ ρομαντικὸ αὐτὸ κείμενο ἀνήκει στὸν φιλόλογο καὶ κριτικὸ Γιάννη Ἀποστολάκη καὶ γράφτηκε πρὶν ἀπὸ 80 περίπου χρόνια. Στὶς πρόσφατες ἀνακοινώσεις τῶν βάσεων γιὰ τὰ ΑΕΙ, διαπιστώσαμε ὅτι τὸ ἐπάγγελμα, ἡ δουλειὰ τοῦ δασκάλου ἀπέκτησε αἴφνης λάμψη. Οἱ φτωχοὶ συγγενεῖς τῆς Ἐκπαίδευσης μαγνητίζουν τοὺς μαθητές. Δέλεαρ ὁ εὔκολος καὶ γρήγορος διορισμός. Οὐδὲν τὸ μεμπτόν, θὰ πεῖ κάποιος.
Κατατρομαγμένοι οἱ νέοι ἀπὸ τὸ ἀνθρωποβόρο τέρας τῆς ἀνεργίας, παραμερίζουν τὶς ὅποιες κλίσεις και… κλήσεις τους καὶ ἐπιλέγουν αὐτὸ ποὺ παρέχει σίγουρη δουλειά. Τὸ ἐπάγγελμα τοῦ δασκάλου ἔχει ὅμως μιά ὑψοποιὸ ἰδιαιτερότητα. Προϋποθέτει ἕνα προσόν, τὸ ὁποῖο δὲν ἀνιχνεύεται στὶς ἐξετάσεις: ἡ ἀγάπη πρὸς τὸ παιδί, «ἡ ἀσάλευτη καὶ ἄσβηστη λαχτάρα γιὰ τὸν ἄνθρωπο», ὅπως σημείωνε ὁ Ἀποστολάκης.
Ἔχω γράψει κι ἄλλοτε πὼς κατ’ ἀντίθεση πρὸς τοὺς ὑπόλοιπους ἐργαζόμενους, ποὺ δίνουν ὅ,τι ἔχουν, οἱ δάσκαλοι δίνουν (διδάσκουν) ὅ,τι εἶναι. Καὶ αὐτὸ εἶναι ποὺ μεταβάλλει τὸ ἐπάγγελμα τοῦ δασκάλου σὲ λειτούργημα, γι’ αὐτὸ καὶ ὀνομάστηκε τὸ ἄγειν ἄνθρωπο, ἡ ἀγωγή, «τέχνη τεχνῶν καὶ ἐπιστήμη ἐπιστημῶν». Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος , ὁ ὁποῖος ἀφιέρωσε τὴν χριστομίμητο ζωή του στὴν παιδαγωγία τῆς νεότητας, ἔγραφε: «τοῦτο διδασκάλου ἀρίστου, τὸ δι’ ἐαυτοῦ παιδεύειν ἃ λέγει», αὐτὸ εἶναι τὸ χαρακτηριστικο τοῦ ἄριστου δασκάλου, τὸ νὰ διαπαιδαγωγεῖ, ἐπιβεβαιώνοντας τὰ ὅσα διδάσκει μὲ τὸ προσωπικὸ του παράδειγμα. Γιὰ νὰ σημειώσει κάπου ἀλλοῦ «καὶ ἐπὶ τὴν ἀγάπην κατάφευγε συνεχῶς, συσκιάζων τὸ φορτικὸν τῶν εἰρημένων», νὰ καταφεύγει, δηλαδή, ὁ δάσκαλος συνεχῶς στὴν ἀγάπη, γιὰ νὰ ἐλαφρύνει τὸ φορτίο τῆς διδασκαλίας. Καημὸ τὸ ἔχω νὰ διεξαχθεῖ κάποτε ἕνα παιδαγωγικὸ σεμινάριο μὲ θέμα συμβουλὲς τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν στοὺς δασκάλους. Τὰ ἁγιασμένα λόγια τους, γεμάτα ἀγάπη γιὰ τὸν πλησίον, εἶναι ἀπαγορευμένα ἀπὸ τὴν «Νέα Ἐποχή» τῆς Παιδείας. Ἕνα τέτοιο ὅμως σεμινάριο θὰ προκαλοῦσε τὰ εἰρωνικὰ μειδιάματα τῶν δῆθεν προοδευτικῶν. Πῶς νὰ ἀκουστοῦν λόγια σὰν τὰ παρακάτω: «Ὁ δάσκαλος πρέπει νὰ διακρίνεται καὶ ὅταν μιλάει καὶ ὅταν σιωπᾶ («φθεγγόμενον καὶ σιγῶντα») καὶ ὅταν τρώει καὶ ὅταν κάνει ὁτιδήποτε ἄλλο, καὶ ἀπὸ τὸ βάδισμά του καὶ ἀπὸ τὸ βλέμμα του καὶ ἀπὸ τὴν ἐμφάνισή του καὶ ἀπὸ ὅλα γενικά». Τὰ μάτια τῶν μαθητῶν στρέφονται ἄγρυπνα πάνω μας καὶ ἢ μιμοῦνται ἢ ἀπωθοῦνται.
Ἡ παλαμικὴ ρήση «σχολεῖο ἴσον δάσκαλος» ἰσχύει διαχρονικά. Σήμερα αὐτὸ ποὺ εἰσπράττουμε ἀπὸ τὴν Πολιτεία καὶ τοὺς ἐκπροσώπους της εἶναι ἀπειλὲς γιὰ ἀξιολόγηση (ἀπὸ ποιούς;), φοβέρες γιὰ δικές της παραλείψεις, ἐπικρίσεις, γιατί παραμένουμε ἀπροσάρμοστοι στὶς νέες τεχνολογίες καὶ ἄλλα ἠχηρὰ καὶ ἀνθηρὰ κοτσανολογήματα. Ἔχω τὴν αἴσθηση ὅτι οἱ νέοι ποὺ μπαίνουν στὴν ἐκπαίδευση μὲ ἀποκλειστικὸ κίνητρο τὴν ἐξασφάλιση τοῦ δημοσίου, θὰ ἀπωλέσουν, ἢ μᾶλλον θὰ παραχωρήσουν, πολλὰ ἀπὸ αὐτὰ ποὺ χαρακτηρίζουν ἕνα σχολεῖο ἐλεύθερο καὶ δημοκρατικό. «Ἂν συλλογίζεσαι μόνο πότε θὰ πλουτίσεις, ἄλλαξε ἀπόφαση», πράγμα ἀδύνατο βέβαια. Γιὰ ἄλλους παιδαγωγία εἶναι λειτούργημα καὶ γιὰ ἄλλους ἁπλῶς δουλειὰ ἢ καί… δουλεία. Ἴσως ἡ λέξη δάσκαλος να προέρχεται ἀπὸ τὸ ἀρχαῖο ρῆμα δάω, ποὺ σημαίνει φωτίζω (ἐξοῦ καὶ δάδα-δαδί), τὸ ὁποῖο μὲ ἐνεστωτικὸ ἀναδιπλασιασμὸ γίνεται δαδάσκω, διδάσκω= διδάσκαλος=δάσκαλος. Τὴν περίοδο τῆς Τουρκοκρατίας οἱ Δάσκαλοι τοῦ Γένους ὀνομάζονταν φωτιστές. Ἡ ἀμάθεια ἰσοδυναμοῦσε μὲ τὸ σκοτάδι. Σήμερα, τὴν περίοδό τῆς… τιποτοκρατίας καὶ τοῦ νεο-ραγιαδισμοῦ, χρειάζονται δάσκαλοι, φωτιστές, οἱ ὁποῖοι τιμοῦν τὸ λειτούργημά τους καὶ ὄχι φωταδιστές, ποὺ διαχέουν προκλητικὰ τὴν δουλεία τους και προβάλλουν τά νεφελώδη ἰδεολογήματά τους.
Τὸ ὡραῖο καὶ ρομαντικὸ αὐτὸ κείμενο ἀνήκει στὸν φιλόλογο καὶ κριτικὸ Γιάννη Ἀποστολάκη καὶ γράφτηκε πρὶν ἀπὸ 80 περίπου χρόνια. Στὶς πρόσφατες ἀνακοινώσεις τῶν βάσεων γιὰ τὰ ΑΕΙ, διαπιστώσαμε ὅτι τὸ ἐπάγγελμα, ἡ δουλειὰ τοῦ δασκάλου ἀπέκτησε αἴφνης λάμψη. Οἱ φτωχοὶ συγγενεῖς τῆς Ἐκπαίδευσης μαγνητίζουν τοὺς μαθητές. Δέλεαρ ὁ εὔκολος καὶ γρήγορος διορισμός. Οὐδὲν τὸ μεμπτόν, θὰ πεῖ κάποιος.
Κατατρομαγμένοι οἱ νέοι ἀπὸ τὸ ἀνθρωποβόρο τέρας τῆς ἀνεργίας, παραμερίζουν τὶς ὅποιες κλίσεις και… κλήσεις τους καὶ ἐπιλέγουν αὐτὸ ποὺ παρέχει σίγουρη δουλειά. Τὸ ἐπάγγελμα τοῦ δασκάλου ἔχει ὅμως μιά ὑψοποιὸ ἰδιαιτερότητα. Προϋποθέτει ἕνα προσόν, τὸ ὁποῖο δὲν ἀνιχνεύεται στὶς ἐξετάσεις: ἡ ἀγάπη πρὸς τὸ παιδί, «ἡ ἀσάλευτη καὶ ἄσβηστη λαχτάρα γιὰ τὸν ἄνθρωπο», ὅπως σημείωνε ὁ Ἀποστολάκης.
Ἔχω γράψει κι ἄλλοτε πὼς κατ’ ἀντίθεση πρὸς τοὺς ὑπόλοιπους ἐργαζόμενους, ποὺ δίνουν ὅ,τι ἔχουν, οἱ δάσκαλοι δίνουν (διδάσκουν) ὅ,τι εἶναι. Καὶ αὐτὸ εἶναι ποὺ μεταβάλλει τὸ ἐπάγγελμα τοῦ δασκάλου σὲ λειτούργημα, γι’ αὐτὸ καὶ ὀνομάστηκε τὸ ἄγειν ἄνθρωπο, ἡ ἀγωγή, «τέχνη τεχνῶν καὶ ἐπιστήμη ἐπιστημῶν». Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος , ὁ ὁποῖος ἀφιέρωσε τὴν χριστομίμητο ζωή του στὴν παιδαγωγία τῆς νεότητας, ἔγραφε: «τοῦτο διδασκάλου ἀρίστου, τὸ δι’ ἐαυτοῦ παιδεύειν ἃ λέγει», αὐτὸ εἶναι τὸ χαρακτηριστικο τοῦ ἄριστου δασκάλου, τὸ νὰ διαπαιδαγωγεῖ, ἐπιβεβαιώνοντας τὰ ὅσα διδάσκει μὲ τὸ προσωπικὸ του παράδειγμα. Γιὰ νὰ σημειώσει κάπου ἀλλοῦ «καὶ ἐπὶ τὴν ἀγάπην κατάφευγε συνεχῶς, συσκιάζων τὸ φορτικὸν τῶν εἰρημένων», νὰ καταφεύγει, δηλαδή, ὁ δάσκαλος συνεχῶς στὴν ἀγάπη, γιὰ νὰ ἐλαφρύνει τὸ φορτίο τῆς διδασκαλίας. Καημὸ τὸ ἔχω νὰ διεξαχθεῖ κάποτε ἕνα παιδαγωγικὸ σεμινάριο μὲ θέμα συμβουλὲς τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν στοὺς δασκάλους. Τὰ ἁγιασμένα λόγια τους, γεμάτα ἀγάπη γιὰ τὸν πλησίον, εἶναι ἀπαγορευμένα ἀπὸ τὴν «Νέα Ἐποχή» τῆς Παιδείας. Ἕνα τέτοιο ὅμως σεμινάριο θὰ προκαλοῦσε τὰ εἰρωνικὰ μειδιάματα τῶν δῆθεν προοδευτικῶν. Πῶς νὰ ἀκουστοῦν λόγια σὰν τὰ παρακάτω: «Ὁ δάσκαλος πρέπει νὰ διακρίνεται καὶ ὅταν μιλάει καὶ ὅταν σιωπᾶ («φθεγγόμενον καὶ σιγῶντα») καὶ ὅταν τρώει καὶ ὅταν κάνει ὁτιδήποτε ἄλλο, καὶ ἀπὸ τὸ βάδισμά του καὶ ἀπὸ τὸ βλέμμα του καὶ ἀπὸ τὴν ἐμφάνισή του καὶ ἀπὸ ὅλα γενικά». Τὰ μάτια τῶν μαθητῶν στρέφονται ἄγρυπνα πάνω μας καὶ ἢ μιμοῦνται ἢ ἀπωθοῦνται.
Ἡ παλαμικὴ ρήση «σχολεῖο ἴσον δάσκαλος» ἰσχύει διαχρονικά. Σήμερα αὐτὸ ποὺ εἰσπράττουμε ἀπὸ τὴν Πολιτεία καὶ τοὺς ἐκπροσώπους της εἶναι ἀπειλὲς γιὰ ἀξιολόγηση (ἀπὸ ποιούς;), φοβέρες γιὰ δικές της παραλείψεις, ἐπικρίσεις, γιατί παραμένουμε ἀπροσάρμοστοι στὶς νέες τεχνολογίες καὶ ἄλλα ἠχηρὰ καὶ ἀνθηρὰ κοτσανολογήματα. Ἔχω τὴν αἴσθηση ὅτι οἱ νέοι ποὺ μπαίνουν στὴν ἐκπαίδευση μὲ ἀποκλειστικὸ κίνητρο τὴν ἐξασφάλιση τοῦ δημοσίου, θὰ ἀπωλέσουν, ἢ μᾶλλον θὰ παραχωρήσουν, πολλὰ ἀπὸ αὐτὰ ποὺ χαρακτηρίζουν ἕνα σχολεῖο ἐλεύθερο καὶ δημοκρατικό. «Ἂν συλλογίζεσαι μόνο πότε θὰ πλουτίσεις, ἄλλαξε ἀπόφαση», πράγμα ἀδύνατο βέβαια. Γιὰ ἄλλους παιδαγωγία εἶναι λειτούργημα καὶ γιὰ ἄλλους ἁπλῶς δουλειὰ ἢ καί… δουλεία. Ἴσως ἡ λέξη δάσκαλος να προέρχεται ἀπὸ τὸ ἀρχαῖο ρῆμα δάω, ποὺ σημαίνει φωτίζω (ἐξοῦ καὶ δάδα-δαδί), τὸ ὁποῖο μὲ ἐνεστωτικὸ ἀναδιπλασιασμὸ γίνεται δαδάσκω, διδάσκω= διδάσκαλος=δάσκαλος. Τὴν περίοδο τῆς Τουρκοκρατίας οἱ Δάσκαλοι τοῦ Γένους ὀνομάζονταν φωτιστές. Ἡ ἀμάθεια ἰσοδυναμοῦσε μὲ τὸ σκοτάδι. Σήμερα, τὴν περίοδό τῆς… τιποτοκρατίας καὶ τοῦ νεο-ραγιαδισμοῦ, χρειάζονται δάσκαλοι, φωτιστές, οἱ ὁποῖοι τιμοῦν τὸ λειτούργημά τους καὶ ὄχι φωταδιστές, ποὺ διαχέουν προκλητικὰ τὴν δουλεία τους και προβάλλουν τά νεφελώδη ἰδεολογήματά τους.
ἐφ. «ΓΝΩΜΗ» Κιλκίς
10-9-2004
Νατσιός Δημήτρης- δάσκαλος
ἀφιερώνεται στούς φοιτητές τοῦ παιδαγωγικοῦ
Νατσιός Δημήτρης- δάσκαλος
ἀφιερώνεται στούς φοιτητές τοῦ παιδαγωγικοῦ
