Πνευματική Αντιμετώπιση της Οικονομικής Κρίσης

B’ μέρος της πνευματικά αιχμηρής εισήγησης του δικαστή Βαγγέλη Κωστακιώτη για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης ως χριστιανοί. Το α’ μέρος ήταν η Πνευματική Ανατομία της Οικονομικής Κρίσης.

Και πρέπει τώρα να μιλήσω για την πνευματική αντιμετώπιση αυτού του μοντέλου. Που όπως είπα όμως δεν αφορά μόνο τους άλλους αλλά και μένα. Μέρος του προβλήματος είμαι. Ατομιστής, ωφελιμιστής, κυνηγός της ευδαιμονίας. Αλήθεια τι να πω; Και το κυριότερο, λέγοντας τα, γιατί όλοι εδώ μέσα τις απαντήσεις αφού τις μάθαμε από μικροί και άρα λίγο πολύ τις ξέρουμε, είμαι υπόλογος απέναντι στο Θεό μου, απέναντι σ’ αυτούς που με μεγάλωσαν και απέναντι στον εαυτό μου.

Η απάντηση στο πρόβλημα νομίζω ότι είναι μια. Εγώ δεν ξέρω άλλη. Αλλαγή νοηματοδότησης της ύπαρξης μας. Που πάει να πει:

Το πρώτον Μνήμη θανάτου. Και ξαφνικά ανατρέπεται το σύμπαν. Ολόκληρη η μέχρι τώρα κοσμοθεωρία καταρρέει. Και όλα παίρνουν τις σωστές τους διαστάσεις. Υπάρχει ένα δεδομένο:το βιολογικό τέλος. Όλα όσα πρεσβεύει το παραπάνω μοντέλο, όλα αυτά για τα οποία αγωνιζόμαστε και αγωνιούμε, χάνουν τη λάμψη τους. Μάταια και εφήμερα. Καταλαβαίνεις ότι αυτή η ζωή της αγωνίας, του άγχους, είναι μια τρέλα άσκοπη. Θα έρθει το βιολογικό τέλος. Για ποιο λόγο περνάμε την ελάχιστη ζωή μας μέσα σ’ αυτή την τρέλα; Έχω ακούσει πολλούς να αυτοκτονούν, αδελφοί μου, γιατί έπαθαν οικονομική καταστροφή και έχασαν όλα τα σπίτια και τα υλικά αγαθά που είχαν. Και θεωρείται απόλυτα φυσιολογικό από τους πολλούς ακόμη και από μας. Η τρέλλα θεωρείται φυσιολογικό. Να αυτοκτονούμε επειδή χάσαμε τα χρήματα! Μα δεν έχω ακούσει ούτε έναν που να καταρρέει επειδή μίσησε το συνάνθρωπο, ούτε επειδή πέθανε ο διπλανός του από τη δική του αδιαφορία. Πολύ, δε, περισσότερο επειδή έχασε το Χριστό, δηλαδή το Αιώνιο και Αληθινό. Η απόλυτη τρέλλα.

Αλλά, για να επανέλθω, όταν μιλάμε για μνήμη θανάτου δεν μιλάμε για παθητική μνήμη που φέρνει αδράνεια, απελπισία και απόγνωση. Ούτε μιλάμε για νιρβάνα. Μιλάμε για ενεργητική κατάσταση που κινητοποιεί κάθε σημείο του μυαλού, της καρδιάς και του κορμιού μας. Έρχεται η επίγνωση και πάλλεται η ύπαρξη σου. Αλλά το πάθος για ζωή τρέπεται στην όντως ζωή. Θέλω να πω προς αυτόν που είναι ο ίδιος η Ζωή. Και ποιος είναι αυτός; Αυτός που δεν είναι εφήμερος αλλά αιώνιος. Αυτός που δεν γεννά αγωνία, αλλά χαρά.

Να σας πω κάτι προσωπικό. Όταν ήμουνα αποτυχημένος οικογενειακά, επαγγελματικά και οικονομικά, τότε που δεν είχα τίποτα και ήμουν το απόλυτο τίποτα για τα κριτήρια αυτής της κοινωνίας, απέκτησα μόνο ένα. Μνήμη θανάτου. Και ήμουν πιο γεμάτος από ποτέ. Γιατί είχα Αυτόν που πληρώνει τα πάντα. Και έφευγα από τη γκαρσονιέρα που έμενα χωρίς να κλειδώνω και χωρίς να έχω κανένα άγχος, γιατί δεν είχα τίποτα. Αυτόν που είχα δεν μπορούσε κανείς να μου τον κλέψει κανείς. Και κυκλοφορούσα στο δρόμο, συναντούσα γνωστούς που πολλοί από αυτούς έκαναν ότι δεν με έβλεπαν. Εμένα όμως δεν με ένοιαζε. Γιατί με γνώριζε ο Γνώστης των πάντων. Και μετά έγινα δικαστής και απέκτησα αναγνωρισιμότητα, δόξα, τίτλους, χρήματα, υλικά αγαθά. Και έχασα τη μνήμη θανάτου. Και έχασα τα πάντα. Γιατί έχασα τον Κύριο των πάντων. Πότε είχα χαρά; Τότε ή τώρα; Πότε περνούσα κρίση; Τότε που δεν είχα τίποτα ή τώρα που έχω;

Ας επανέλθω λοιπόν. Ποιος είναι η Ζωή; Ποιος δίνει νόημα στην ελάχιστη ζωή μου;
Για να απαντήσουμε αρκεί μια μόνο ερώτηση: Ποιος ο νικητής του θανάτου; Αυτός που νίκησε το θάνατο είναι ο μόνος που μπορεί να μας δείξει και το δρόμο της αληθινής ζωής. Κανείς άλλος. Και αρνούμαι πια τα υποκατάστατα.
Χριστός Ανέστη εκ νεκρών θανάτω θάνατον πατήσας… Έρχεται λοιπόν ο Χριστός και νικά το θάνατο. Και τι μας λέει;

Εγώ ειμί η Αλήθεια και η Ζωή.
Και τι μας λέει η Ζωή;
Όστις θέλει οπίσω μου ελθείν απαρνησάσθω εαυτόν…. και ακολουθήτω μοι.

Άρα πρώτη προϋπόθεση: Απαρνησάσθω εαυτόν. Το απόλυτο εγώ του πολιτισμικού μας συστήματος, γίνεται η πλήρης απάρνηση του εαυτού μας, στο δρόμο του Χριστού.
Και Ακολουθήτω μοι. Χωρίς εξηγήσεις. Μας ζητά πλήρη παράδοση. Μας ζητά να τον εμπιστευτούμε. Ή εμπιστεύεσαι και ακολουθείς ή τράβα το δρόμο σου, το δρόμο της ατομικής αγωνίας στον οποίο προσκαλεί ο πολιτισμός μας.
Και αναρωτιέμαι αδελφοί μου: Προς τι τόση αγωνία; Εδώ τάισε τα πετεινά του ουρανού και θα αφήσει εμάς; Μήπως τελικά η αγωνία αυτή υποδηλώνει εγωισμό και έλλειψη εμπιστοσύνης; Μα τότε θα μου πείτε γιατί να πεθαίνουν από την πείνα οι άνθρωποι; Εκείνοι δεν τον εμπιστεύονταν;

Κύριοι, απαντήσεις για όλα δεν έχουμε. Αλλά εμπιστοσύνη ή έχουμε ή δεν έχουμε. Πάει και τελείωσε. Όταν ήμασταν μικρά παιδιά και ο πατέρας μας μας έλεγε ότι κάτι πρέπει να γίνει έτσι, δεν ξέραμε γιατί μας το έλεγε, αλλά αυτός ήξερε. Και τον εμπιστευόμασταν, γιατί ξέραμε ότι μας αγαπά. Η έχουμε λοιπόν τη βαθιά πεποίθηση ότι ο Χριστός μας αγαπά και δεν θα μας αφήσει και πως οτιδήποτε και να μας συμβεί Αυτός που είναι η Αγάπη το επιτρέπει, οπότε καλοδεχούμενο, ή τραβάμε το δρόμο της δικής μας αυτάρκειας. Και η εμπιστοσύνη σημαίνει ότι παραδίδουμε τον εαυτό μας σ’ Αυτόν. Είπε κάποιος άγιος « Κύριε εγώ θέλω να μαι μαζί σου ακόμη και στη κόλαση». Αυτό τα λέει όλα. Εναποθέτω την ύπαρξη μου σ’ αυτόν που είναι η Ζωή και ας κάνει αυτός ότι θέλει. Και έρχεται μια απίστευτη ηρεμία. Η αγωνία που κυριαρχεί στον πολιτισμό μας γίνεται χαρά συνάντησης, διότι συναντήθηκα και σχετίστηκα μ’ Αυτόν που είναι η Ζωή.

Εκτός από την εμπιστοσύνη, τι άλλο μας λέει;

Ακτημοσύνη. Τίποτα να μην αποκτούμε. Γιατί η θέληση για ατομική ιδιοκτησία μας διαφοροποιεί οντολογικά από Αυτόν που τίποτα δεν κρατά για τον εαυτό του.
Και τι άλλο μας λέει;
Αυτός που έχει δυο χιτώνες να δώσει τον ένα. Ο πολιτισμός μας μας λέει αυτός που έχει δυο καράβια να αποκτήσει 1000. Ποιος έχει αγωνία και ποιος χαίρεται πραγματικά; Έχετε δει τους πολύ πλουσίους, που αποτελούν το κοινωνικό πρότυπο, να είναι γαλήνιοι και ήρεμοι; Ή μήπως τους βλέπετε μονίμως σκυθρωπούς πάνω από αριθμούς; Και στον αντίποδα. Σκέφτεστε ποτέ τον Παίσιο ή τον Πορφύριο και τους άλλους καλόγερους αυτού του διαμετρήματος να έχουν αγωνία γιατί είχαν μόνο ένα φαγωμένο ράσο; Εμείς που έχουμε όλα αυτά, πόση αγωνία να αποκτήσουμε και άλλα….Και χάνουμε και την χαρά της προσφοράς.

Και τι άλλο μας λέει ο νικητής του θανάτου;

Τον άρτο ημών τον επιούσιο δως ημίν σήμερον…
Ποιος από μας αδελφοί δεν έχει τον άρτο; Για αυτό αγωνιούμε; Ας είμαστε ειλικρινείς… Δεν μας νοιάζει ο άρτος κι ας βροντοφωνάζουμε κάθε Κυριακή το Πάτερ ημών… Μας νοιάζει οτιδήποτε υλικό μας σερβίρει το κοινωνικό μοντέλο. Όμως τελικά αν ακολουθούσαμε το Χριστό, θα χαμε κάποια αγωνία;
Αυτός που νίκησε το θάνατο μας λέει και άλλα πολλά, που φυσικά δεν μπορούν να χωρέσουν σε μια σύντομη εισήγηση.
Όλα όσα μας λέει, όμως, συνοψίζονται κατά τη γνώμη μου σ’ ένα και μοναδικό: Αγάπα τον πλησίον σου και το συνταρακτικότερο της ιστορίας: αγάπα τον εχθρό σου.

Αδελφοί, γράφουν οι ιστορίες που διδασκόμαστε στο σχολείο ένα σωρό επαναστάσεις. Και δεν αναφέρουν ούτε μια λέξη για την συγκλονιστικότερη επανάσταση. Αγάπα τον εχθρό σου.
Αλήθεια, σκέφτεστε έναν κόσμο που απλά θα άκουγε αυτό που μας είπε αυτός που είναι η Χαρά και η Ζωή; Σκέφτεστε έναν κόσμο που ο καθένας θα αγαπούσε τον άλλον; Όλα αυτά που περιγράψαμε σαν κρίση παραπάνω θα υπήρχαν; Η θα μιλάγαμε για έναν άλλον κόσμο;

Αδελφοί, το πολιτισμικό μας μοντέλο δεν επιδέχεται διορθώσεις. Το πρόβλημά του είναι οντολογικό. Όπως προείπα, όλα τα προβλήματα που γεννά το σύστημα που ζούμε δεν οφείλονται σε παθολογία, αλλά είναι η φυσιολογία του. Απαιτείται άλλος τρόπος συ-νύπαρξης. Και τον δρόμο αυτό μας τον έχει δείξει ο νικητής του θανάτου.

Και είναι ο τρόπος που υπάρχει Αυτός. Ο Τριαδικός αγαπητικός τρόπος ύπαρξης. Που σημαίνει ότι ο άνθρωπος, που πλάστηκε κατ’ εικόνα Θεού και μπορεί να γίνει κατά χάρη Θεός, για να νικήσει το θάνατο ( όχι το βιολογικό τέλος αλλά τον όντως θάνατο) και όλες αυτές τις αγωνίες, πρέπει να αποπειραθεί να βιώσει στο μέτρο του ανθρωπίνου εφικτού την αγαπητική τριαδική κοινωνία. Να επιχειρήσει, δηλαδή, ως μυριουπόστατος με τους άλλους συνανθρώπους του να υπάρξει αγαπητικά με όλους, φίλους και εχθρούς. Η απόλυτη πληρότητα.

Και σ’ αυτόν τον άλλο τρόπο ύπαρξης είμαστε όλοι καλεσμένοι, άξιοι και ανάξιοι. Γιατί ο Θεός αγάπη εστί. Ο Θεός δεν διαλέγει. Ο άνθρωπος επιλέγει εν ελευθερία: ή αποπειράται το ίδιο και όντως ζει ή επιλέγει να είναι νεκρός και ας επιβιώνει βιολογικά. Φυσικά επειδή ο άνθρωπος, επέλεξε να είναι πεπτωκώς, τόσο ως πρόσωπο όσο και ως μέλος μιας θεσμοθετημένης συλλογικής ομάδας, αδυνατεί να φτάσει τέλεια στον τρόπο αυτό ύπαρξης. Αν όμως αυτό δεν είναι απόλυτα εφικτό, σίγουρα είναι εφικτός ο τρόπος ζωής των Αγίων, όταν αναφερόμαστε σε προσωπικό επίπεδο και της Εκκλησίας όταν αναφερόμαστε σε συλλογικό επίπεδο. Εδώ δεν υπάρχουν δικαιολογίες. Ίδιοι με μας ήταν και οι Άγιοι. Αφού, επομένως, αυτοί μπόρεσαν να ζήσουν μια άλλη ζωή, μπορούμε και μεις. Ας ακολουθήσουμε λοιπόν το παράδειγμά τους και το παράδειγμα της Εκκλησίας.

Και στο τέλος τέλος, ας επιστρατεύσουμε τη μεγαλύτερη δυνατότητα που μας χάρισε για να σχετιστούμε μαζί του και με τους συνανθρώπους μας. Την προσευχή.

Ακούμε στην ιερότερη στιγμή της Θείας Λειτουργίας και της ζωής του ανθρώπου:

« Τα Σα εκ των Σων Σοι προσφέρομεν κατά πάντα και δια πάντα».

Αυτό είναι όλο το νόημα. Κύριε όλα είναι δικά Σου. Τίποτα δικό μας. Και Εσύ μας τα χάρισες όλα. Όπως χάρισες και τον Εαυτό Σου. Χωρίς αντάλλαγμα και χωρίς διακρίσεις. Και στον φτωχό και στον πλούσιο, στον όμορφο και στον άσχημο, στο νέο και στο γέρο. Και μεις σου προσφέρουμε τώρα τα δικά σου. Δηλαδή την ύπαρξη μας. Κάνε την ότι Εσύ θες γιατί Δική σου είναι. Γιατί Εσύ είσαι η Αγάπη, η Ζωή και η Χαρά και μεις θέλουμε να μετέχουμε στην Αγάπη, στη Ζωή και στη Χαρά.

Πηγή: Άρωμα Ασίας π. Ιωνά

Το αλίευσα ΕΔΩ