Τό αἴτημα γιά τήν άλλαγή τῆς γλώσσας τῶν λειτουργικῶν κειμένων μέ βρίσκει ριζικά ἀντίθετο. Πολλοί ἔγραψαν σχετικά καί ἐξέφρασαν οὐσιαστικά ἐπιχειρήματα κατά τῶν καινοτομιῶν πού ἄκριτα ζητοῦνται ἀπό ὁρισμένους. Θά ἤθελα νά μείνω λίγο περισσότερο στό ἐπιχείρημα τῶν «καινοτόμων» ὅτι δῆθεν θά φέρουμε τούς νέους στήν Ἐκκλησία ἄν χρησιμοποιηθεῖ ἐπισήμως ἡ ἁπλή νεοελληνική στή Θεία Λειτουργία καί γενικά στίς Ἀκολουθίες καί στήν ὑμνογραφία.
Πρῶτον: Θυμίζω ὅτι ὁ μακαριστός Ἀρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος πειραματίσθηκε ἐπί ἔνα ἔτος στό θέμα αὐτό. Δηλαδή ἐπί ἕνα χρόνο ὁ Ἀπόστολος καί τό Εὐαγγέλιο διαβάζονταν στούς Ναούς τῆς Ἱ. Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀθηνῶν καί στό πρωτότυπο καί στή νεοελληνική ἀπόδοση ἀπό τό Ἐκλογάδιον. Ὁ ἴδιος διεπίστωσε ὅτι δέν ὑπῆρξε αὐξημένη προσέλευση τῶν νέων ἀγοριῶν καί κοριτσιῶν καί τελικά κατήργησε τόν πειραματισμό. Ἄλλα εἶναι τά ἐμπόδια γιά τή μειωμένη προσέλευση νέων καί ὄχι ἡ γλῶσσα.
Δεύτερον. Ὁ νέος καί ἡ νέα θέλουν πρωτίστως ζεστασιά ψυχῆς, ἐνδιαφέρον, ἀγάπη. Ἄν ὁ ἐφημέριος, ὁ πνευματικός, ὁ κάθε κληρικός ἤ καί ὁ κατηχητής τούς προσεγγίσουν μέ εἰλικρίνεια τότε θά ξεπερασθοῦν τά ὁποιαδήποτε γλωσσικά προβλήματα. Σέ ἐνορίες πού ἔχω δεῖ στήν Ἑλλάδα καί στήν Κύπρο, ὅταν ὑπάρχουν κληρικοί μέ ἀγάπη γιά τή νεότητα ἐκεῖ γεμίζουν οἱ ναοί ἀπό ἐφήβους καί κορίτσια ἀκόμη καί στίς ἀγρυπνίες. Ἡ παραδοσιακή γλῶσσα καί ἡ βυζαντινή Ὑμνογραφία ἕλκουν τούς νέους μας ἄν κάποιος εἶναι κοντά τους καί τούς βοηθεῖ νά καταλάβουν. Τά παιδιά πού ἀπό μικρά ἐκκλησιάζονται καί κυρίως ἐκεῖνα πού πηγαίνουν κοντά στούς ψάλτες καί μαθητεύουν δέν ἔχουν κανένα πρόβλημα γλωσσικῆς κατανοήσεως. Ἀντιθέτως τά παιδιά πού μεγαλώνουν μακρυά από τόν Ναό θά ἔχουν μονίμως πρόβλημα κατανοήσεως ἔστω κι αν «μεταφρασθοῦν» τά λειτουργικα΄κείμενα.
Τρίτον. Πιστεύω ὅτι τό πρόβλημα γιά τούς νέους εἶναι κυρίως ἡ ἐλλιπής κατήχησή τους στά δόγματα καί στις ἀλήθειες τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως. Κι ἄν ἀκόμη ἀποδώσουμε «τά Σά ἐκ τῶν Σῶν» καί ποῦμε «τά δικά Σου ἀπό τά δικά Σου» τί θά καταλάβει ὁ ἀκατήχητος; Ποιά δικά Σου; Σέ ποιόν ἀναφερόμαστε καί γιατί; Ὁμοίως ἄν ἀκούσει ὁ νέος τή φράση «Εὐλογημένη ἡ βασιλεία τοῦ πατέρα» ἀντί «Εὐλογημένη ἡ βασιλεία τοῦ πατρός» ποιά ἡ διαφορά; Τό πρόβλημά του παραμένει εἴτε ἀκούσει τήν παραδοσιακή ἑλληνική τοῦ Ἰω. Χρυσοστόμου καί τοῦ Μ. Βασιλείου εἴτε ἀκούσει τή σύγχρονη ἑλληνική. Τό τί ἐννοῦμε «Βασιλεία τοῦ Θεοῦ» εἶναι τό ζητούμενο καί τά τυχόν κενά κατανοήσεως δέν ὀφείλονται στή γλωσσική μορφή, ἀλλά στήν κατήχηση πού γίνεται πλημμελῶς ἤ δέν γίνεται διόλου στό Ναό, στό σπίτι καί στό Σχολεῖο.
Τέταρτον. Ἡ γλωσσική πενία πολλῶν νέων ἔχει φθάσει σέ τέτοιο βαθμό πού ἀκόμη καί μία δόκιμη νεοελληνική (εὐπρεπῆ καί ὄχι ἀκραία) δέν τήν καταλαβαίνουν πλήρως. Ἄρα διαρκῶς θά ὑπάρχει τό αἴτημα καί νέας «μεταφράσεως» στό ὄνομα τῆς καλύτερης κατανοήσεως. Θά προκληθεῖ σύγχυση καί ἀνταγωνισμός μεταξύ διαφόρων νεοελληνικῶν ἀποδόσεων τῶν Λειτουργικῶν κειμένων, οἱ ὁποῖες θά διαφημίζονται, ἄλλη μέν ὡς πιὀ συντηρητική, ἄλλη ὡς πιό προοδευτική κ.λπ. Ὅμως ἡ Ἐκκλησία πρέπει νά λειτουργεῖ παιδευτικά καί μορφωτικ. Δέν θά ὑποβιβάσουμε τήν ἱερότητα τῆς Θείας Λειτουργίας στό ὄνομα τοῦ λαϊκισμοῦ καί τῆς δῆθεν προσεγγίσεως τῶν νέων. Ἀλλά θά προσπαθήσουμε νά ἀναβιβάσουμε τό γλωσσικό ἐπίπεδο τῶν παιδιῶν μας μέσῳ καί τῆς Θείας Λειτουργίας, ἀλλά καί μέ ἄλλους τρόπους. Παραμένει πάντα ἡ θεμελιώδης ἀρχή ὅτι ἡ συμμετοχή στή λατρευτική ζωή εἶναι γιά τόν Ὀρθόδοξο Χριστιανό μία βιωματική καί ὄχι ὀρθολογιστική προσέγγιση.
Πέμπτον. Γράφουν κάποιοι ὅτι ὁ Κύριλλος καί ὁ Μεθόδιος βοήθησαν τούς σλαβικούς λαούς νά ἀποκτήσουν λειτουργικά κείμενα στή γλῶσσα τους, διότι δέν καταλάβαιναν τά ἑλληνικά. Σύμφωνοι, ἀλλά γιά τούς Σλάβους πράγματι ἡ βυζαντινή ἑλληνική ἦταν ξένη γλῶσσα. Ἐνῶ γιά τό ἑλληνόπουλα ἡ λειτουργική καί ὑμνογραφική μας γλῶσσα ΔΕΝ εἶναι ξένη γλῶσσα. Εἶναι ἁπλῶς μία παλαιότερη μορφή τῆς δικῆς τους γλώσσας. Πῶς γίνεται ὅλα τά νέα παιδιά μας, ἀγόρια καί κορίτσια, νά μαθαίνουν ἄριστα μία καί δύο ξένες γλῶσσες καί ἀπό τήν ἄλλη πλευρά νά τά θεωρουμε ἀνίκανα νά μάθουν τίς ἑλληνικότατες 100-200 λέξεις πού πιθανόν νά τούς δυσκολεύουν μέσα στά ἐκκλησιαστικά κείμενα; Ἄλλωστε ὅσοι τελείωναν μέχρι τό 1980 τό Ἑξατάξιο Γυμνάσιο εἶχαν διδαχθεῖ ἐπί 6 χρόνια Ἀρχαῖα Ἑλληνικά σέ ἐπίπεδο ἱκανοποιητικό ὥστε νά κατανοοῦν τήν Καινή Διαθήκη στό πρωτότυπο. Κάι ἐν πάσῃ περιπτώσει ἄν τό σημερινό σχολεῖο ἀφήνει γλωσσικά κενά ἄς βελτιώσουμε τήν ἑλληνομάθεια στό σχολεῖο. Ὅχι νά μεταφέρουμε τό πρόβλημα μέσα στήν Ἐκκλησία!
Ἄς παύσουν, λοιπόν, οἱ ὀπαδοί τῶν δῆθεν καινοτομιῶν νά προφασίζονται προφάσεις ἐν ἁμαρτίαις. Ἄς μήν χρησιμοποιοῦν τούς νέους μας ὡς πρόσχημα διαλύσεως τῆς Ὀρθοδόξου Λειτουργικῆς Παραδόσεως. Ἡ Ἐκκλησία σέ πολύ πιό δύσκολα χρόνια λειτούγησε ὡς σχολεῖο γιά τά παιδιά τῶν ὑποδούλων. Ἔτσι καί σήμερα πρέπει νά κρατήσει τόν παραδεδομένο γλωσσικό τύπο τῆς λατρευτικῆς ζωῆς γιά νά καταστεῖ σχολεῖο Πίστεως, ἤθους καί γλώσσας γιά μικρούς καί μεγάλους. Ἡ σημερινή ὑποδούλωση τοῦ Γένους στήν ὑλιστική παγκοσμιοποίηση, στόν εὐδαιμονισμό, στήν Πανθρησκεία καί στόν ἐθνομηδενισμό εἶναι μία ἄλλη μορφή δουλείας πού δέν ἀπειλεῖ τό σῶμα, άλλά τό πνεῦμα καί τήν ψυχή μας. Ἐμμένοντες στά πάτρια θά ἀντισταθοῦμε καί θά νικήσουμε. Ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός τόνιζε ὅτι «Ψυχή καί Χριστός σᾶς χρειάζονται»! Καί προσέθετε: «Νά ἔχετε στό χωριό σας σχολεῖον ἑλληνικόν, διότι καί ἡ Ἐκκλησία μας εἶναι εἰς τήν ἑλληνικήν»!
Κ.Χ. ΣΕΠΤ. 2010
Κωνσταντῖνος Χολέβας
Πολιτικός Ἐπιστήμων
Το αλίευσα ΕΔΩ
