Με μεγάλη επιτυχία συνεχίζεται η έκθεση «Ουρανός και Γη» που φέρνει στην Εθνική Πινακοθήκη της Ουάσιγκτον την τέχνη του Βυζαντίου από τον τέταρτο μέχρι τον 15ο αιώνα.
Πραγματοποιείται με τη συνεργασία του Υπουργείο Πολιτισμού της Ελλάδας, του Μουσείου Μπενάκη και 13 άλλων ελληνικών μουσείων από διάφορα σημεία της Ελλάδας. Η έκθεση είχε μια περιπετειώδη έναρξη γιατί συνέπεσε με το κλείσιμο του αμερικανικού δημοσίου στις αρχές του Οκτωβρίου.
Ο υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Πάνος Παναγιωτόπουλος σε
συνέντευξή του προς την Φωνή της Αμερικής την χαρακτήρισε «ένα πάρα
πολύ σημαντικό γεγονός. Επεσήμανε ότι «περίπου 180 εκθέματα, από τα
οποία τα 100 περνάνε για πρώτη φορά τα ελληνικά σύνορα και είναι
αρχαιότητες της Βυζαντινής περιόδου που δείχνουν το στοιχείο που αφορά
το θρησκεύεσθε, αλλά και τον αστικό βίο στο Βυζάντιο».
Μέχρι στιγμής πάνω από 30.000 άτομα επισκέφτηκαν την έκθεση, με
καθημερινό μέσο όρο γύρω στους 1.200 επισκέπτες. Η προσέλευση του κοινού
είναι εντυπωσιακή γιατί η έκθεση είναι μικρή και η Βυζαντινή τέχνη
είναι άγνωστη στη Αμερική.
Η Σούζαν Άρεσπεργκ είναι η Επιμελήτρια Εκθέσεων στην Εθνική
Πινακοθήκη, η οποία συνεργάστηκε στενά με την ελληνική πλευρά για την
διοργάνωση της έκθεσης. «Η Βυζαντινή τέχνη είναι πολύ
σημαντική για την ευρωπαϊκή ζωγραφική, ειδικά στην μεταγενέστερη Γοτθική
περίοδο και αυτή της Αναγέννησης», επισημάνει.
Πολλοί αμερικανοί πιστεύουν ότι μετά την πτώση της ρωμαϊκής
αυτοκρατορίας επικράτησε μια άκαρπη περίοδος, ένας μεσαίωνας, χωρίς
σημαντικό καλλιτεχνικό έργο μέχρι την εμφάνιση της Αναγέννησης. Η
έκθεση «Ουρανός και Γη» καταρρίπτει αυτά τα πιστεύω. «Η
ζωγραφική στη Δύση την περίοδο του Μεσαίωνα βρίσκεται σε παρακμή»
τονίζει η Άρεσπεργκ, «αλλά η γνώση του πως αναμειγνύονται οι χρωστικές
ουσίες, πως ζωγραφίζεται μια φιγούρα ώστε να έχει όγκο ανθούν στο
Βυζάντιο».
Η έκθεση είναι μικρή, αλλά περιεκτική, με μερικά πολύ σημαντικά
έργα. Όπως η μαρμάρινη κεφαλή της Αφροδίτης, έργο του πρώτου αιώνα από
την Ακρόπολη, που σηματοδοτεί το πέρασμα από τον παγανισμό στο
χριστιανισμό. Μια εικόνα διπλής όψεως από την Καστοριά του 12ου αιώνα. Από την μια πλευρά εμφανίζεται η Παναγία η Οδηγήτρια και από την άλλη ο Ιησούς εσταυρωμένος. Η εικόνα του Ιησού είναι γνωστή στη δύση ως Η θλίψη του Θεανθρώπου (γνωστή στα αγγλικά ως Man of Sorrows)
που αργότερα ενέπνευσε τον Χέιντελ στο ορατόριο «Μεσσίας».Δεν είναι
μόνο οι εικόνες που εντυπωσιάζουν το επισκέπτη στη έκθεση αλλά και η
Βυζαντινή αρχιτεκτονική. Η Άρεσπεργκ ταξίδεψε για την έκθεση σε διάφορες
περιοχές της Ελλάδας και γύρισε ένα ντοκιμαντέρ για τις εκκλησίες. «Η
είσοδος σε μια Βυζαντινή εκκλησία είναι μία μοναδική εμπειρία. Συχνά η
εξωτερική όψη μπορεί να είναι πολύ λιτή και δεν σε προετοιμάζει για το
εσωτερικό, που είναι εκθαμβωτικό», εκμυστηρεύεται με ενθουσιασμό. . Αυτή
την αίσθηση προσπάθησαν να πετύχουν οι σχεδιαστές της έκθεσης στην
αίθουσα της Εθνικής Πινακοθήκης, αναπαράγοντας το τέμπλο του Οσίου
Λουκά.
Η έκθεση επικεντρώνεται επίσης και σε αντικείμενα καθημερινής
χρήσης, σπάνια, περιτεχνα κοσμήματα, μια μεγάλη συλλογή χρυσών
νομισμάτων. Δεν είναι όμως μόνο η εικονογραφία και τα περίτεχνα
αντικείμενα που χαρακτηρίζουν το Βυζαντινό πολιτισμό αλλά και τα
χειρογραφα βιβλία της εποχής.
«Οι αμερικανοί θα εκπλαγούν με το πόσο περήφανοι ήταν οι Βυζαντινοί
με την αρχαιοελληνική τους κληρονομία», τονίζει Άρεσπεργκ. «Τα παιδιά
μάθαιναν να διάβαζαν από την Ιλιάδα του Ομήρου στο σχολείο.
Επίσης αν δεν ήταν οι Βυζαντινοί γραφείς θα είχαμε χάσει πολλά αρχαία
κείμενα. Αν δεν είχαμε την Οδύσσεια του Ομήρου δεν θα είχαμε τον Οδυσσέα
του Τζέιμς Τζόις. Ο δυτικός πολιτισμός οφείλει πολλά στο Βυζάντιο και
τη διατήρηση της γνώσης των αρχαίων ελλήνων».
Την προσοχή του επισκέπτη αποσπά Το Μυθιστόρημα του Μεγάλου Αλεξάνδρου,
βιβλίο του τρίτου αιώνα πχ. με 250 μινιατούρες ζωγραφισμένες στο χέρι.»
Ήταν το μπεστ σέλερ της εποχής του» τονίζει η επιμελήτρια της Εθνική
Πινακοθήκης, «μεταφράστηκε σε πάρα πολλές γλώσσες, και μετά τη Βίβλο
ήταν το πιο πολυδιαβασμένο βιβλίο του μεσαίωνα».
Η τέχνη του Βυζαντίου έχει γοητέψει τους κριτικούς στις ΗΠΑ. Η
εφημερίδα New York Times την χαρακτήρισε «αφοπλιστικά εντυπωσιακή», η
Washington Post θα ήθελε περισσότερα εκθέματα στην έκθεση για να γίνει η
«Βυζαντινή τέχνη πιο προσιτή σε ένα δυτικό κοινό». Ενώ τo περιοδικό
τέχνης Apollo την χαρακτηρίζει «έκθεση ορόσημο που ενώνει την
αρχαιοελληνική παράδοση με την Αναγέννηση».
Μετά την Ουάσιγκτον η έκθεση «Ουρανός και Γη» θα μεταφερθεί στο Μουσείο Γκετί στο Λος Άντζελες.
Το αλίευσα ΕΔΩ
