Στις 4 Νοεμβρίου η Εκκλησία μας εόρτασε τη μνήμη του αγίου Ιωάννη Βατάτζη, αυτοκράτορα της Νίκαιας από το 1222 έως το 1255. Ιδιαίτερες εκδηλώσεις, τα «Βατάτζεια», πραγματοποιήθηκαν στη γενέτειρά του, στο Διδυμότειχο, όπου λειτουργεί και ενοριακός ναός προς τιμήν του αγίου. Εως το 1922 και τη Μικρασιατική Καταστροφή οι Ελληνες της Μαγνησίας, στα παράλια της Ιωνίας, τιμούσαν τον άγιο αυτοκράτορα, ο οποίος είχε ταφεί εκεί κοντά, στη Μονή των Σωσάνδρων. Ομως, εκτός από την Εκκλησία μας, καλό θα ήταν να τιμούν τον σπουδαίο αυτό ορθόδοξο Ελληνα και η Πολιτεία και ο Στρατός και οι θεράποντες των φιλολογικών και πολιτικών επιστημών. Θα εξηγήσω τους λόγους.
Ο Ιωάννης Γ’ Δούκας Βατάτζης διαδέχτηκε στον θρόνο τον πεθερό του Θεόδωρο Α’ Λάσκαρη. Ηταν η περίοδος κατά την οποία οι δυτικοί Σταυροφόροι είχαν καταλάβει την Κωνσταντινούπολη
και είχαν διαμοιράσει μεταξύ τους τα ιμάτια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, της Ρωμανίας. Ο νόμιμος διάδοχος του αυτοκράτορα και ο κανονικός πατριάρχης μεταφέρθηκαν στη Νίκαια της Μικράς Ασίας. Η Νίκαια, η Τραπεζούντα και η Ηπειρος αποτέλεσαν τα ελληνικά κράτη τα οποία διατήρησαν το ελληνορθόδοξο φρόνημα. Μάλιστα, η Αυτοκρατορία της Νίκαιας είχε το προνόμιο να απελευθερώσει την Κωνσταντινούπολη το 1261 με τον Μιχαήλ Παλαιολόγο.
Ο Ιωάννης Βατάτζης διακρίθηκε ως ευσεβής και δίκαιος κυβερνήτης, ως στρατιωτικός που πολέμησε Τούρκους και Σταυροφόρους, ως λόγιος, ως διπλωμάτης και ως γνήσιος Ελληνας με εθνική αξιοπρέπεια. Αποκλήθηκε ελεήμων, διότι φρόντιζε με έργα και με νόμους να ελαφρύνει τα βάρη των φτωχών και να υπηρετεί πάντα τα δίκια του απλού λαού. Μερίμνησε για τη συγκέντρωση πολλών διδασκάλων του Γένους στη Νίκαια, με επικεφαλής τον Νικηφόρο Βλεμμύδη. Τους ζήτησε να περισυλλέξουν και να κωδικοποιήσουν όλα τα κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, τα οποία είχαν διασωθεί, κι έτσι βοήθησε στην προβολή της συνέχειας του Ελληνισμού. Απαγόρευσε τις εισαγωγές αγαθών από το εξωτερικό, πράγμα το οποίο σήμερα δεν είναι εφικτό λόγω της διεθνοποιήσεως του εμπορίου και της οικονομίας, τότε όμως ήταν μια συνετή πράξη προστασίας της ελληνικής παραγωγής. Ενοχλείτο από τις πλούσιες ενδυμασίες και επέπληττε όσους τις φορούσαν. Μεταξύ αυτών που δέχτηκαν τις επιπλήξεις του ήταν και ο γιος του Θεόδωρος Β’ Λάσκαρης.
Οταν ο Πάπας Γρηγόριος Θ’ του έστειλε μια θρασεία επιστολή και του ζητούσε να ξεχάσει το όνειρο της απελευθερώσεως της Κωνσταντινουπόλεως, ο Βατάτζης απάντησε με απαράμιλλη αξιοπρέπεια συνδυασμένη με ελαφρά ειρωνεία. Ο ηγέτης του τότε ηττημένου από τους Δυτικούς Ελληνισμού έγραψε στον πλανητάρχη της εποχής εκείνης ως ίσος προς ίσον. Ο Ελληνας αυτοκράτορας τόνισε στον Πάπα ότι οι Βυζαντινοί μπορεί να αποκαλούνται Ρωμαίοι, αλλά είναι απόγονοι του αρχαίου γένους των Ελλήνων, από το οποίο άνθησε και μεταδόθηκε η σοφία σε όλον τον κόσμο. Του υπογράμμισε ότι και άλλοι αυτοκράτορες πριν από αυτόν είχαν ελληνική καταγωγή και ότι στο γένος των Ελλήνων δώρισε ο Μέγας Κωνσταντίνος τη Βασιλεύουσα Κωνσταντινούπολη. Και κατέληγε με φράσεις που επαναλάμβαναν τον παιάνα των Σαλαμινομάχων και τις αιώνιες παρακαταθήκες των αγωνιζόμενων Ελλήνων. «Δεν θα παύσουμε ποτέ να πολεμούμε υπέρ των ιερών και των οσίων, δεν θα σταματήσουμε να αγωνιζόμαστε εναντίον εκείνων που κατέχουν την Κωνσταντινούπολη», εννοώντας τον παράνομο αυτοκράτορα που έστεψαν οι Φράγκοι Σταυροφόροι.
Στις δύσκολες στιγμές που ζούμε είναι χρήσιμο να γνωρίζουμε και να διδάσκουμε στους νέους μας τέτοια πρότυπα ηγετών, οι οποίοι σεβάστηκαν τον Θεό και την πατρίδα, εφάρμοσαν την κοινωνική δικαιοσύνη, ελευθέρωσαν ελληνικά εδάφη, κατείχαν καλά την ελληνική παιδεία και στάθηκαν με αγέρωχο ύφος απέναντι σε αυθάδεις ξένους. Τιμώντας τον Ιωάννη Βατάτζη διακηρύσσουμε τη διαχρονική συνέχεια του Ελληνισμού.
Κωνσταντίνος Χολέβας
Πηγή: εφημερίδα Δημοκρατία
Το αλίευσα ΕΔΩ
