Δρ. Ιωάννης ΠαρίσηςΣτις 16 Φεβρουαρίου 2011 εκτοξεύθηκε προς τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ΔΔΣ) το δεύτερο ευρωπαϊκό διαστημικό όχημα ATV (Automated Transfer Vehicle), με πύραυλο Ariane 5ES. Η εκτόξευση έγινε από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Εκτοξεύσεων στο Κουρού της Γαλλικής Γουιάνας, για λογαριασμό του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA). Ήταν η 200η αποστολή πυραύλου τύπου Ariane και η πρώτη για το έτος 2011.
Διεθνής Διαστημικός Σταθμός
Ο ΔΔΣ (International Space Station – ISS) είναι το μεγαλύτερο διαστημικό πρόγραμμα μέχρι σήμερα. Ο ΔΔΣ είναι ένα «ιπτάμενο εργαστήριο» με προορισμό την επιστημονική και βιομηχανική έρευνα (εκτέλεση επιστημονικών πειραμάτων σε κατάσταση μικροβαρύτητας). Ξεκίνησε με την Πρωτοβουλία Στρατηγικής Άμυνας (SDΙ) των ΗΠΑ το 1984 και σήμερα αποτελεί κοινή προσπάθεια και συνεργασία 16 χωρών: ΗΠΑ, Ρωσία, Βραζιλία, Καναδάς, Ιαπωνία, και 11 από τα μέλη της ESA (Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Δανία, Ελβετία, Ηνωμ. Βασίλειο, Ισπανία, Ιταλία, Νορβηγία, Ολλανδία και Σουηδία). Λειτουργεί συνεχώς από το Νοέμβριο του 2000, με εναλλασσόμενο πλήρωμα. Βρίσκεται σε χαμηλή γήινη τροχιά (LEO) σε ύψος 400 χιλιομέτρων περίπου από την επιφάνεια της Γης. Το πρώτο διαστημικό όχημα προς τον ΔΔΣ εκτοξεύθηκε από τις ΗΠΑ το 1998, ενώ η πρώτη αποστολή αστροναυτών έγινε το φθινόπωρο του 2000 (Expedition-1), με ρωσικό πύραυλο Soyuz, με τριμελές πλήρωμα (επικεφαλής Αμερικανό και 2 Ρώσους). Επέστρεψαν στη Γη τον Μάρτιο του επομένου έτους, με την πτήση STS-102 του αμερικανικού διαστημοπλοίου Discovery.
Εν τω μεταξύ πραγματοποιούνται αρκετές πτήσεις με αμερικανικά και ρωσικά διαστημόπλοια (πτήσεις STS και Progress αντίστοιχα) μεταφέροντας προσωπικό, υλικά και εφόδια. Σ’ αυτά, από το 2008, προστέθηκαν και τα ευρωπαϊκά ATVs.
ATV “Ιούλιος Βέρν”
Η αποστολή του πρώτου οχήματος ATV «Ιούλιος Βέρν», είχε πραγματοποιηθεί στις 9 Μαρτίου 2008. Το βάρους 20 περίπου τόνων όχημα εκτοξεύτηκε με πύραυλο Ariane 5ES από την ευρωπαϊκή βάση εκτόξευσης στο Κουρού της Γαλλικής Γουϊάνας και τέθηκε σε τροχιά σε ύψος 260 χιλιομέτρων. Το ATV-1 μετέφερε στον ΔΔΣ 7,5 τόνους τροφίμων, νερού, συμπιεσμένου αέρα, καυσίμων και προσωπικών αντικειμένων για το πλήρωμα του Σταθμού.Μετά τη σύνδεσή του με τον ΔΔΣ, η οποία έγινε στις 3 Απριλίου 2008, το ATV-1 χρησιμοποίησε τους κινητήρες του προκειμένου να ωθήσει τον Σταθμό, ο οποίος μετακινήθηκε ελαφρώς προς τη γη, εξαιτίας της βαρύτητας, σε ασφαλέστερο ύψος εντός της χαμηλής τροχιάς (LEO) στην οποία ευρίσκεται. Μετά από έξη μήνες, το όχημα αποσυνδέθηκε από τον ΔΔΣ, παίρνοντας μαζί του τα σκουπίδια και τα άχρηστα υλικά που ειχαν συγκεντρωθεί κατά τους προηγούμενους μήνες και επανήλθε στην γήινη ατμόσφαιρα στις 29 Σεπτεμβρίου 2008. Κατά την προσέγγισή του στη γη αυτοανεφλέγη και διελύθη άνωθεν του Ειρηνικού Ωκεανού.
Το ATV-1, με βάρος (χωρίς φορτίο) 11 τόνων, μήκος 10,3 μέτρα και διάμετρο 4,5 εφοδιασμένο με υψηλής τεχνολογίας οπτικά όργανα πλοήγησης, αισθητήρες και εξοπλισμό επικοινωνιών, κόστισε στην ESA 1,3 δισεκατομμύρια ευρώ.
Διαστημικό Εργαστήριο Columbus
Στον ΔΔΣ έχει συνδεθεί και λειτουργεί από το 2008 το ευρωπαϊκό διαστημικό εργαστήριο Columbus, μαζί με τα εργαστήρια των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ρωσίας και της Ιαπωνίας. Το τελευταίο που φέρει την ονομασία Kibo (Ελπίδα) εκτοξεύτηκε σε τρία τμήματα, το πρώτο εξάμηνο του 2008, με τις πτήσεις STS-123, STS-124 STS-127 των αμερικανικών διαστημικών λεωφορείων.Το Columbus εκτοξεύτηκε με την πτήση STS-122 του αμερικανικού διαστημοπλοίου Atlantis, στις 7 Φεβρουαρίου 2008. Για το σκοπό αυτό το Columbus είχε αποσταλεί από τον Μάιο 2006 στο διαστημικό κέντρο Κέννεντι, στη Φλόριντα των ΗΠΑ, για την τοποθέτησή του εντός του Atlantis. Το διαμέτρου 4,5 μέτρων ευρωπαϊκό εργαστήριο, είναι εξοπλισμένο με ερευνητικές εγκαταστάσεις που δίνουν τη δυνατότητα επιστημονικών ερευνών.
Το Columbus περιλαμβάνει ένα χώρο για τρία άτομα και η παρακολούθηση και ο χειρισμός του γίνεται από σταθμό εδάφους του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) που βρίσκεται πλησίον του Μονάχου. Κατά την προβλεπόμενη δεκαετή διάρκεια ζωής του Columbus, οι επιστήμονες που εργάζονται στη Γη, σε συνεργασία με το πλήρωμά του, θα είναι σε θέση να διεξάγουν χιλιάδες πειράματα. στους τομείς της ιατρικής, της βιολογίας, της βιοτεχνολογίας, των υλικών και των υγρών. Το κόστος του εργαστηρίου έφτασε περίπου τα 1,3 δισεκατομμύρια ευρώ, ποσό το οποίο καταβλήθηκε κυρίως από τη Γαλλία, τη Γερμανία και την Ιταλία.
ATV-2 “Johannes Kepler”
Το ATV-2, το δεύτερο ATV της ESA, με την ονομασία Johannes Kepler – όπως και το ATV-1 – είναι ένα πολύπλοκο διαστημικό όχημα, σχεδιασμένο για να μεταφέρει εφόδια (νερό, τρόφιμα, οξυγόνο και άλλα) καθώς και ηλεκτρονικά υλικά, από τη Γη στον ΔΔΣ. Το όχημα θα παραμείνει συνδεδεμένο στον ΔΔΣ μέχρι τον Ιούνιο 2011, οπότε θα αποσυνδεθει για την επιστροφή, φορτωμένο με στερεά και υγρά απόβλητα και άχρηστα υλικά. Μετά είσοδό του στην γήίνη ατμόσφαιρα θα γίνει ελεγχόμενη αυτοανάφλεξη και καταστροφή του άνωθεν του Νοτίου Ειρηνικού Ωκεανού.
Η αποστολή των ATV παρακολουθείται και ελέγχεται από το Automated Transfer Vehicle Control Centre (ATV-CC), το οποίο βρίσκεται στις εγκαταστάσεις της Γαλλικής υπηρεσίας διαστήματος CNES (Centre National d’Etudes spatiales), στην Τουλούζ.
Το τρίτο ATV, ετοιμάζεται για να εκτοξευθεί προς τον ΔΔΣ στις αρχές του 2012. Το ATV-3 θα φέρει το όνομα του Ιταλού φυσικού και πρωτοπόρου στα θέματα των διαστημικών πτήσεων Edoardo Amaldi.
