Γράφει η
Χριστιάννα Λούπα
Χριστιάννα Λούπα
θα ελιχθώ προς τα πάνω όπως ένα
ρυακάκι που μουρμουρίζει.
Κι αν τυχόν κάπου ανάμεσα
στους γαλάζιους διαδρόμους
συναντήσω αγγέλους, θα τους
μιλήσω ελληνικά, επειδή
δεν ξέρουνε γλώσσες.
Μιλάνε μεταξύ τους με μουσική.»
Σίγουρα, περπατώντας στους δρόμους της Μπόβα, της Παρμίνα ή του Ρέτζιο της Κάτω Ιταλίας, και ακούγοντας τους ντόπιους να μιλούν μεταξύ τους παρεφθαρμένα ελληνικά, οι στίχοι αυτοί του μεγάλου Νικηφόρου Βρεττάκου, από το ποίημά του «Η Ελληνική Γλώσσα», είναι το πρώτο πράγμα που έρχεται στο μυαλό μας. Τα ελληνικά αυτά προσαρμόστηκαν στην τοπική γλώσσα και, με την πάροδο του χρόνου, διαμόρφωσαν μια ιδιότυπη διάλεκτο, τα «γκρεκάνικα».
Η αλήθεια είναι πως ολόκληρη η Κάτω Ιταλία «μυρίζει» Ελλάδα. Στα ελληνόφωνα χωριά, τα «γκρεκοχώρια» οι πινακίδες είναι γραμμένες τόσο στα ιταλικά, όσο και στα ελληνικά. Πολλά έθιμα είναι ελληνικά, τα τραγούδια, που περνούν από γενιά σε γενιά, είναι στα «γκρεκάνικα» και θαρρείς, πως όσο εμείς κάνουμε ό,τι μπορούμε για να ξεχάσουμε και να απαξιώσουμε τη γλώσσα μας, τόσο οι ελληνόφωνοι της Νότιας Ιταλίας κάνουν ό,τι μπορούν για να τη διατηρήσουν.
Πώς όμως βρέθηκαν οι Έλληνες αυτοί στη Νότια Ιταλία;
Τα σύνορα της Ελλάδας στην αρχαιότητα δεν είχαν καμιά σχέση με τα σημερινά. Πριν 3.500 χρόνια περίπου οι Μυκηναίοι έφτασαν στα παράλια του κόλπου του Τάραντα, όπου και εγκαταστάθηκαν. Λίγα χρόνια αργότερα άρχισαν να καταφθάνουν στην περιοχή Ευβοείς, Μεγαρείς, Μεσσήνιοι, Σπαρτιάτες, Ίωνες που σιγά σιγά δημιούργησαν την περίφημη Magna Grecia. Ο όρος περιλάμβανε όλες τις περιοχές της Κάτω Ιταλίας, οι οποίες είχαν κατοικηθεί από Έλληνες αποίκους,
Οι καλοί μας οι μακρινοί παππούληδες λοιπόν, οι Μεσσήνιοι, μετά το τέλος του Β΄ Πελοποννησιακού Πολέμου, πήγαν στην Κυλλήνη κι από εκεί στην Κάτω Ιταλία, όπου εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Καλαβρίας - τη σημερινή Απουλία - και ίδρυσαν την νέα πόλη της Μεσσήνης, περίπου 3.000 χρόνια πριν. Έτσι, η Messina, είναι χτισμένη στην άκρη του ομώνυμου κόλπου, ακριβώς εκεί που γίνεται το πέρασμα από τη χερσόνησο στη Σικελία. Εκεί ακριβώς, κατά τη μυθολογία, βρίσκονταν δύο θεόρατοι βράχοι που έφταναν μέχρι τον ουρανό. Ήταν η Σκύλλα και η Χάρυβδη, τα δύο φοβερά τέρατα, που κατασπάραζαν τους ναυτικούς και από τα οποία κατάφερε ο Οδυσσέας να γλιτώσει.
Ένας όμορφος μύθος σχετικά με την πόλη Μπόβα, αναφέρει πως εκεί ήρθε μια γιγάντια βασίλισσα Σπαρτιάτισσα με τα βόδια της κι εγκαταστάθηκε στο μέρος αυτό με το λαό της. Η ίδια μάλιστα άφησε το τεράστιο αποτύπωμά της στο βράχο. Ο λαός έβοσκε τα βόδια του στα πλούσια βοσκοτόπια της περιοχής και το μέρος ονομάστηκε Βούας (= βους). Με τα χρόνια οι Ιταλοί μετέτρεψαν το «υ» σε «v» κι έτσι προέκυψε η Bova.
Οι Λακεδαίμονες επίσης ίδρυσαν τον Τάραντα, στις όχθες του ομώνυμου ποταμού. Δωρικής καταγωγής και γόνοι παράνομων δεσμών μεταξύ οπλιτών και γυναικών άλλων φυλών που τους υπηρετούσαν, κατάφεραν να δημιουργήσουν μια πολύ ισχυρή πόλη στο τακούνι της ιταλικής μπότας.
Οι Έλληνες άποικοι, ωστόσο, κουβάλησαν μαζί τους και όλες τις συνήθειες του τόπου τους, τους ήρωες, τους μύθους, τους θεούς, τα ήθη και τα έθιμα, αλλά και τη φιλαρχία και τις έριδες – που θα οδηγήσουν τις ελληνικές πόλεις σε μεγάλες διαμάχες - και φυσικά τη γλώσσα, η οποία άντεξε μέχρι το τέλος της βυζαντινής περιόδου.
Εννέα χωριά έχουν μείνει τώρα στην Απουλία και πέντε στην Καλαβρία, που κατοικούνται από 'Ελληνες της Μεγάλης Ελλάδας. Στη Σικελία υπάρχουν ακόμη έξι χωριά που κατοικούνται από Ελληνοαρβανίτες, οι οποίοι έφθασαν εκεί μετά την πτώση της Κων/πολης.
Ήδη από το 1999, ψηφίστηκε, έστω και όψιμα, νόμος στην Ιταλία για την προστασία των δώδεκα γλωσσικών μειονοτήτων, μεταξύ των οποίων και τα «γκρεκάνικα», που είναι και τα πιο ευρέως διαδεδομένα στην περιοχή. Έτσι, λοιπόν, δειλά δειλά η διάλεκτος αυτή αρχίζει να διδάσκεται στα σχολεία έχοντας μεγαλύτερες πιθανότητες να επιβιώσει.
Στις συγκεκριμένες περιοχές εξ άλλου, είναι αποσπασμένοι Έλληνες εκπαιδευτικοί στα ελληνόφωνα σχολεία, ο αριθμός των οποίων όμως ολοένα και μειώνεται λόγω οικονομικών περικοπών.
“Ίου βάντουνε αλάϊ στη λάμπα της γλώσσας μα να μη σβηστεί”, (Πρέπει να βάλουνε λάδι στη λάμπα της γλώσσας μας για να μη σβηστεί), λένε οι συμπαθέστατοι και πολύ φιλόξενοι κάτοικοι, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου στο ελληνικό κράτος και ζητώντας την προστασία των ελληνικών.
Κυρία Διαμαντοπούλου, ακούει άραγε κανείς από το υπουργείο Παιδείας;
www.palmografos.com
